Tybetańskie Centrum Praw Człowieka i Demokracji
13-10-2005
Share
Chiny wznawiają kampanię „edukacji patriotycznej” w Tybecie
Według mnichów, którym udało się uciec z Tybetu, władze Chińskiej Republiki Ludowej wznowiły kampanię „edukacji patriotycznej” w tybetańskich instytucjach monastycznych. W Lhasie i okolicach ma ona szczególnie intensywny charakter.
Trzej młodzi mnisi, którzy uciekli z Tybetu we wrześniu, opisali TCHRD kampanię w położonym w lhaskim okręgu Phenpo Lhundrub (chiń. Lingzhi) klasztorze Talung, w którym studiuje około 120 mnichów, choć lokalne Biuro ds. Religii wydało zgodę na zarejestrowanie tylko dwudziestu. Kampania rozpoczęła się w lipcu 2005 roku. Wcześniej mnisi otrzymali do przestudiowania pięć broszur politycznych, a w czerwcu dwie kolejne. Powiadomiono ich, że lipcowe egzaminy przeprowadzą urzędnicy okręgowego Biura ds. Religii. Duchowni, którzy ukończyli osiemnasty rok życia, musieli potępić Dalajlamę jako „separatystę” i ślubować wierność Chinom. Na wieść o tych „wymogach” wielu mnichów opuściło klasztor.
W tym samym miesiącu urzędnicy Biura ds. Religii odwiedzili również położony w pobliżu żeński klasztor Gjabdak. Po wiecu „edukacyjnym” ogłosili, że będą robić zdjęcia – najprawdopodobniej do celów propagandowych – wszystkim 50 mniszkom, ale zgodziło się na to jedynie sześć członkiń Komitetu Demokratycznego Zarządzania klasztoru. Urzędnicy ukarali oporne mniszki unieważnieniem zezwoleń na pobyt w świątyni i natychmiastowym wydaleniem. Wszystkie przebywają obecnie w rodzinnych domach.
Na początku kwietnia 2005 roku lhaskie Biuro ds. Religii ogłosiło trzymiesięczną kampanię „edukacji patriotycznej” w Sera – jednym z trzech największych klasztorów Tybetu. Mnisi otrzymali do przestudiowania sześć broszur („Podręcznik walki z separatyzmem”, „Podręcznik polityki współczesnej”, „Podręcznik polityki wobec religii”, „Podręcznik prawa”, „Podręcznik etyki dla mas” oraz „Podręcznik historii Tybetu”); zajęcia polityczne prowadzono cztery razy w tygodniu. W lipcu przeprowadzono egzamin końcowy, sprawdzając znajomość broszur i lojalność wobec państwa. Źródła TCHRD twierdzą, że z klasztoru wydalono 18 mnichów; ośmiu z nich osadzono w areszcie śledczym Biura Bezpieczeństwa Publicznego.
Wedle informacji z innych źródeł, które nie zostały jeszcze potwierdzone, w trakcie kampanii „edukacji patriotycznej” wydalono 13 mniszek z położonego na przedmieściach Lhasy klasztoru Szugseb. Mnich z lhaskiego Drepungu, który właśnie dotarł do Indii, twierdzi, że w tym klasztorze kampania rozpoczęła się w pierwszym tygodniu października.
„Prowadzenie edukacji patriotycznej w klasztorach jest absolutnie niezbędne do zwalczania działalności separatystycznej – powiedział 31 października 2004 roku Lobsang Gjurme, przewodniczący lhaskiego Komitetu ds. Edukacji Patriotycznej, otwierając tygodniowe seminarium dla aparatczyków odpowiedzialnych za prowadzenie kampanii w stołecznych świątyniach. – Trzeba podjąć również działania prewencyjne, by przerwać napływ bibuły emigracyjnych grup separatystycznych”.
Kampanię „edukacji patriotycznej” – główny instrument prześladowań religijnych, który kompletnie zdezorganizował życie społeczności monastycznych w Tybecie – ogłoszono w 1996 roku. Władze wykorzystują ją do „stabilizowania” i kontrolowania klasztorów, które uważają za „mateczniki opozycji”. Wymuszając lojalność wobec państwa, jawnie gwałcą międzynarodowe standardy praw człowieka.
Duchowni stoją przed bardzo trudnym wyborem – mogą albo stosować się do wymogów partii, co równa się w ich oczach bluźnierstwu, albo potajemnie opuścić świątynię lub zostać z niej wydalonym. 11 października 2005 roku Komisja ds. Chin Kongresu Stanów Zjednoczonych opublikowała raport, w którym stwierdza, że „w minionym roku nie odnotowano w Chinach postępów w dziedzinie przestrzegania praw człowieka, a rząd nakładał kolejne restrykcje na obywateli praktykujących religię w kontrolowanych przez państwo świątyniach oraz zatrudnionych w kontrolowanych przez państwo mediach. (...) Nie poprawiła się również sytuacja buddyzmu tybetańskiego. Partia wymaga, by tybetańscy buddyści propagowali patriotyzm wobec Chin i wyrzekli się Dalajlamy, duchowego przywódcy swojej wiary”.
Mimo ostrej krytyki społeczności międzynarodowej w Tybecie nadal trwają represje religijne, których motorem jest kampania „edukacji patriotycznej”. Od stycznia 1996 do sierpnia 2004 roku TCHRD udokumentowało wydalenie 11 382 duchownych z tybetańskich klasztorów i świątyń.
Home
Aktualności
Raporty
Teksty
Archiwum
Linki
Pomoc
Galeria
NOWA STRONA (od 2014 r.)
-->pl_PL.iso88592
Więcej (od stycznia 2005 roku*):
- Raporty HFPC, 2014-10-25: Władze Dzomdy zmuszają do powrotu wszystkich duchownych
- Raporty HFPC, 2014-10-08: Odwetowa kampania w Driru
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Khenpo Cultrim Lodo: Pilny apel o zachowanie i ochronę języka tybetańskiego
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Larung Gar nie jest Szambalą
- Raporty HFPC, 2014-09-16: Chiny zapowiadają budowę domów opieki dla tybetańskich duchownych
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Buddyzm tybetański w wydaniu partii
- Raporty HFPC, 2014-08-28: Władze wymuszają klakę dla „fałszywego Panczena” w Namlingu
- Raporty HFPC, 2014-08-12: Powrót uwięzionego opata do klasztoru Rongpo w Nagczu
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Polityka partii wobec religii w Tybecie
- Raporty HFPC, 2014-07-18: Samobójstwo mnicha w proteście przeciwko restrykcjom w Kanlho
- Raporty HFPC, 2014-06-21: Komisariaty w klasztorach Kanlho
- Raporty HFPC, 2014-06-15: Zamknięcie okręgu Pasze, restrykcje przed „Kalaczakrą” w Indiach
- Raporty HFPC, 2014-06-11: Specjalne środki bezpieczeństwa z powodu ceremonii buddyjskiej w Coe
- Raporty HFPC, 2014-06-05: Władze w Darcedo aplikują duchownym „pięć radości”
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Dziamjang Kji: O skutkach tak zwanych dziesięciu nowych cnót
- Raporty HFPC, 2014-05-22: Kampania wymuszania „lojalności” w Pemie
- Raporty HFPC, 2014-05-17: Władze wymuszają zmianę zarządu klasztoru Zilkar w Tridu
- Raporty HFPC, 2014-05-14: Zwolnienie i ponowne aresztowanie opata z Czamdo
- Raporty HFPC, 2014-04-09: Władze niszczą młyny modlitewne w Mato
- Raporty HFPC, 2014-03-05: Tybetańczycy witają Nowy Rok w intencji długiego życia Dalajlamy
- Raporty HFPC, 2014-02-22: Zatrzymania za ratowanie zwierząt w Gologu
- Raporty HFPC, 2014-01-08: Zamknięcie trzech klasztorów w „niestabilnym” Driru
- Co nowego: Tybet - bibliografia (pdf)
- Raporty HFPC, 2013-12-24: Zatrzymanie za „fałszywego tulku” Rongpo w Nagczu
- Raporty HFPC, 2013-12-17: Najazd policji na klasztory w Driru
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Spowite szkarłatem sioła i klasztory Czamdo
- Raporty HFPC, 2013-09-24: Wielkie zgromadzenie, apele o solidarność w Serszulu
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Mardziang Njug: Trędowate Kirti
- Raporty HFPC, 2013-08-31: „Edukacja polityczna” i groźby po protestach w Zato
- Raporty HFPC, 2013-08-06: Wzrost napięcia, demonstracja solidarności po zamknięciu klasztoru w Nagczu
- Raporty HFPC, 2013-08-05: Zamknięcie klasztoru Rongpo, wydalenie mnichów w Nagczu
- Raporty HFPC, 2013-08-02: Zatrzymania za odmowę wywieszenia chińskiej flagi w Czamdo
- Raporty HFPC, 2013-07-25: Władze chińskie przerywają wielką ceremonię religijną w Gepasumdo
- Raporty HFPC, 2013-07-16: Więcej rannych, nowe informacje o ataku policji w Dału
- Raporty HFPC, 2013-07-12: Rośnie liczba rannych po ataku policji w Dału
- Raporty HFPC, 2013-07-09: Ośmiu rannych, wielu zatrzymanych po ataku policji w Dału
- Raporty HFPC, 2013-07-07: Policja strzela do Tybetańczyków świętujących urodziny Dalajlamy w Dału
- Raporty HFPC, 2013-06-28: Władze zezwalają na portret Dalajlamy w lhaskim Gandenie
- Raporty HFPC, 2013-06-27: „Eksperymentalne” złagodzenie restrykcji religijnych w dwóch prowincjach
- Inne raporty, 2013-06-25: Bezprecedensowa skala „reedukacji” w Czamdo
- Raporty HFPC, 2013-06-22: Półmetek kampanii „wzmacniania fundamentów, wspierania mas”
- Raporty HFPC, 2013-02-19: Protest i zatrzymania mnichów w Markhamie
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: XIII Dalajlama Thupten Gjaco: Proklamacja
- Raporty HFPC, 2013-01-31: „Reedukacja” przełożonych trzech największych lhaskich klasztorów
- Raporty HFPC, 2013-01-30: Doniesienia o uprowadzeniu przełożonych „trzech siedzib” w Lhasie
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Jumco: List do Jego Świątobliwości Panczenlamy
- Inne raporty, 2013-01-20: Dwa lata reedukacji przez pracę za publikacje i zdjęcia Dalajlamy
- Co nowego: Tybet - bibliografia (pdf)
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Lamowie Rebgongu: Apel o przerwanie samospaleń
- Raporty HFPC, 2012-09-07: Mnisi z Czamdo wywożeni na przymusową „edukację prawną”
- Raporty HFPC, 2012-09-06: Procesja z portretami Dalajlamy w Bathangu
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Saga Dała w płomieniach
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Lhaskie pranie mózgów zatrutych buddyzmem w Indiach
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Cering Szakja: Przeobrażanie języka protestu
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Kult portretu
- Inne raporty, 2012-04-23: Kampania reedukacyjna w szkołach Markhamu
- Inne raporty, 2012-04-04: Koniec dwumiesięcznej gehenny lhaskich pielgrzymów
- Raporty HFPC, 2012-03-19: „Rocznicowy” protest mnichów w Czency
- Raporty HFPC, 2012-03-16: „Pięć zadań”, „dziewięć obowiązkowych”, „sześć celów” i „długoterminowe zarządzanie”
- Raporty HFPC, 2012-03-12: Władze przejmują zarządzanie klasztorami w Driru
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Luo Feng: List otwarty [w sprawie sekretarza KPCh w Ngabie]
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Losarowe taszi delek
- Inne raporty, 2012-02-23: Internowanie i reedukacja mnichów klasztoru Zilkar w Tridu
- Inne raporty, 2012-02-15: Wydalenie mnichów z klasztoru w Czengdu
- Inne raporty, 2012-02-14: Uprowadzenie Dały Dordże w Lhasie
- Inne raporty, 2012-02-03: „Reedukacja” pielgrzymów
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Sopa Rinpocze: Posłanie
- Inne raporty, 2012-02-01: Exodus duchownych ze świątyń w Nagczu
- Raporty HFPC, 2012-01-31: Policja wywozi z Lhasy zatrzymanych pielgrzymów
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Sopa Rinpocze: Pożegnalny list
- Co nowego: Tybet - bibliografia (pdf)
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Wspaniałości klasztoru Dzogczen
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: XVII Karmapa Ugjen Trinle Dordże: Oświadczenie [w sprawie fali samospaleń w Tybecie]
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Dalajlama: Oświadczenie w sprawie kolejnego odrodzenia
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Dziamgon Lodro Thaje: Modlitwa o szczęście Tybetu
- Raporty HFPC, 2011-08-17: Napięta sytuacja, oblężenie klasztoru w Kardze
- Raporty HFPC, 2011-08-16: Samospalenie mnicha w Dału
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Kto zrównał z ziemią Ganden
- Inne raporty, 2011-08-01: Bojkot „chińskiego” Panczenlamy
- Raporty HFPC, 2011-07-28: Intronizacja portretu Dalajlamy w Ngabie
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Tenzin Deszek: Największe błogosławieństwo
- Raporty HFPC, 2011-06-02: „Pensje” dla mnichów Kirti
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: XVII Karmapa Ugjen Trinle Dordże: Oświadczenie [w sprawie medialnych „kontrowersji”]
- Inne raporty, 2011-04-23: Dwoje zabitych, uprowadzenie trzystu mnichów w Ngabie
- Inne raporty, 2011-04-22: Tortury w Ngabie
- Raporty HFPC, 2011-04-20: Nadzwyczajna sesja edukacji patriotycznej, „zniknięcia” w Kirti
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Cering Szakja: Zagadkowa „sprawa Karmapy”
- Raporty HFPC, 2011-01-01: Tybet w 2010 roku. Chronologia
- Co nowego: Tybet - bibliografia (pdf)
- Inne raporty, 2010-08-18: Władze chińskie konfiskują zdjęcia Karmapy
- Raporty HFPC, 2010-07-24: Aresztowanie opata, samobójstwo mnicha w Nagczu
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Oni są dla nas wszystkim
- Raporty HFPC, 2010-01-01: Tybet w 2009 roku. Chronologia
- Raporty HFPC, 2009-07-24: Chińscy urzędnicy rozdają zdjęcia Dalajlamy – bezprecedensowa kampania w Kardze
- Raporty HFPC, 2009-07-21: Trzy lata więzienia za symboliczny protest w 2007 roku w Lithangu
- Inne raporty, 2009-06-11: Procesja i zatrzymania w Lhasie
- Raporty HFPC, 2009-04-27: Dwa lata więzienia dla mnichów z Lucangu
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Rangzen: Nie gnijcie w Pekinie
- Raporty HFPC, 2009-02-19: Zmiany w statucie Stowarzyszenia Buddyjskiego w Tybecie
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Oser: Nauczanie patriotyzmu w Tybecie
- Raporty ICT, 2008-09-17: Chińscy imigranci katalizatorem protestów w Lhasie
- Teksty. Z perspektywy Chińczyków: Rząd Ludowy TPA Ganzi: Nowe przepisy dotyczące klasztorów i duchownych uczestniczących w protestach w TPA Ganzi
- Raporty TCHRD, 2008-07-15: Ultimatum dla członków partii i pracowników przedsiębiorstw państwowych
- Inne raporty, 2008-05-30: Eksplozje w Czamdo, aresztowanie mnichów
- Raporty TCHRD, 2008-05-20: Aresztowanie słynnego nauczyciela buddyjskiego w Kardze
- Raporty TCHRD, 2008-05-15: Aresztowania w Markhamie
- Raporty ICT, 2008-04-30: „Reedukacja” – masowe aresztowania, samobójstwa, protesty
- Teksty. Z perspektywy świata: ***: W Lhasie
- Inne raporty, 2008-04-18: Fala represji w Tybecie
- Raporty ICT, 2008-04-15: Władze chińskie: 4000 zatrzymanych
- Raporty TCHRD, 2008-04-14: Liczne aresztowania w lhaskim klasztorze Drepung
- Raporty HFPC, 2008-04-10: Kampania „reedukacji patriotycznej”
- Inne raporty, 2008-01-26: Kampania przedolimpijskich represji w Tybecie
- Inne raporty, 2008-01-16: Samobójstwa mnichów z klasztoru Panczenlamy
- Inne raporty, 2008-01-15: Kradzież starożytnych posągów z tybetańskiego klasztoru
- Raporty HFPC, 2008-01-01: Chronologia 2007
- Inne raporty, 2007-12-19: Aresztowanie kolejnych mnichów w Nagczu
- Raporty ICT, 2007-11-28: Reakcja Chin na słowa Dalajlamy ujawnia sens nowych przepisów
- Raporty ICT, 2007-11-01: Protest przeciwko zniszczeniu posągu
- Raporty TCHRD, 2007-10-30: Zamknięcie klasztoru Pangsa
- Raporty HFPC, 2007-10-22: Starcia mnichów z policją w Lhasie
- Inne raporty, 2007-10-10: Chiny zaostrzają politykę w Tybecie
- Raporty TCHRD, 2007-10-09: Zniszczenie kolejnego posągu i nowe restrykcje
- Raporty ICT, 2007-10-08: Egzekucja i fala represji w Kardze
- Raporty TCHRD, 2007-09-28: Aresztowanie mnicha w Lithangu
- Raporty TCHRD, 2007-09-17: Kampania edukacji patriotycznej w Lithangu
- Teksty. Z perspektywy Chińczyków: Państwowa Administracja Spraw Religijnych: Zarządzenie nr 5
- Raporty ICT, 2007-08-15: Nowe przepisy dla inkarnowanych lamów – więcej kontroli państwa
- Raporty TCHRD, 2007-06-05: Zniszczenie wielkiego posągu Guru Rinpocze w Samje
- Inne raporty, 2007-05-31: Władze wymuszają rezygnację tybetańskiego opata w Gologu
- Teksty. Z perspektywy Chińczyków: XI Stały Komitet Rządu Ludowego Tybetańskiego Regionu Autonomicznego: Przepisy dotyczące kwestii religijnych w TRA
- Raporty TCHRD, 2007-05-19: Restrykcje w świętym miesiącu Saga Dała
- Raporty TCHRD, 2007-04-25: Osiemnaste urodziny Panczenlamy
- Teksty. Z perspektywy Chińczyków: Wang Lixiong: Czas zagłady Dharmy
- Raporty HFPC, 2007-03-15: Zakaz praktyk religijnych w Lhasie
- Inne raporty, 2007-03-10: Tybetańskie klasztory: więcej kontroli
- Raporty ICT, 2007-01-10: Władze chińskie zakazują obchodów buddyjskiego święta
- Inne raporty, 2007-01-09: Aresztowanie Tybetańczyka, który ratował owce z rzeźni
- Raporty TCHRD, 2006-10-16: „Zniknięcie” mnicha z klasztoru Sera
- Raporty ICT, 2006-07-17: Tysiące Tybetańczyków czekają na Dalajlamę w Amdo
- Raporty HFPC, 2006-06-19: „Reedukacja” uczniów w TPA Kardze prowincji Sichuan
- Raporty TCHRD, 2006-05-17: Nowe kampania polityczna w Tybecie
- Raporty ICT, 2006-04-25: 17. urodziny Panczenlamy – zaostrzenie kontroli nad religią
- Raporty ICT, 2006-04-13: Dalajlama wykluczony z konferencji buddyjskiej
- Raporty ICT, 2006-01-11: Dalajlama: „Tybetańczycy z Tybetu kluczem do przyszłości”
- Inne raporty, 2005-12-22: Aresztowania za plakat poświęcony Dalajlamie
- Raporty TCHRD, 2005-11-30: Nowe informacje o aresztowanych mnichach Drepungu
- Raporty ICT, 2005-11-30: Nowa fala „edukacji patriotycznej” w Lhasie
- Raporty TCHRD, 2005-11-29: Milczący protest w klasztorze Drepung
- Inne raporty, 2005-11-29: Aresztowanie mnichów; zamknięcie klasztoru
- Raporty TCHRD, 2005-11-19: Aresztowanie i wydalenie w klasztorze Sera
- Inne raporty, 2005-11-10: Kampania przeciwko lamom związanym z Dalajlamą
- Raporty TCHRD, 2005-11-09: Tajemnicza śmierć mnicha i kampania „edukacji patriotycznej” w Drepungu
- Inne raporty, 2005-10-15: Nowa kampania walki z separatyzmem w Tybecie
- Raporty TCHRD, 2005-10-13: Chiny wznawiają kampanię „edukacji patriotycznej” w Tybecie
- Raporty TCHRD, 2005-04-21: Wydalenie mnichów
- Raporty ICT, 2005-02-04: Prezydent Hu spotyka się z „rządowym” Panczenlamą
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: XVII Karmapa Ugjen Trinle Dordże: Pierwsza konferencja prasowa
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Dalajlama: Posągi buddyjskie w Afganistanie
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Dzongsar Khjence: Zniekształcenie
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Thinle Norbu Rinpocze: Buddyzm tybetański na Zachodzie
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Agja Rinpocze: Wystąpienie na forum Komisji ds. Wolności Religii
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Dalajlama: Słowa prawdy
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Centralna Administracja Tybetańska: Pięć głównych tradycji duchowych Tybetu
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Centralna Administracja Tybetańska: Tradycja bon
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Centralna Administracja Tybetańska: Tradycja njingma
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Centralna Administracja Tybetańska: Tradycja sakja
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Centralna Administracja Tybetańska: Tradycja kagju
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Centralna Administracja Tybetańska: Tradycja gelug
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Centralna Administracja Tybetańska: Proces poszukiwania inkarnacji Panczenlamy
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: VI Dalajlama Cangjang Gjaco: Pieśni
- Teksty. Z perspektywy świata: Robert Barnett: Najmłodsi więźniowie polityczni Chin
- Teksty. Z perspektywy świata: Elliot Sperling: Orientalizm i elementy przemocy w tradycji tybetańskiej
- Teksty. Z perspektywy świata: Hanna Havnevik: Rola mniszek we współczesnym Tybecie
- Teksty. Z perspektywy Tybetańczyków: Panczenlama: O rozpoznawaniu inkarnacji
- Teksty. Z perspektywy Chińczyków: Komunistyczna Partia Chin: Złoty most do nowej ery
* powyższa lista jest wyborem z raportów CAT, HFPC, TCHRD, TIN, ICT i Innych,
publikowanych od stycznia 2005 roku, a także dokumentów, które ukazały się w kategoriach
''Raporty'' oraz ''Teksty'' w latach wcześniejszych. Aby odnaleźć
raporty CAT, HFPC, TCHRD, TIN, ICT, Inne, które ukazały się przed 2005 rokiem, należy
użyć wyszukiwarki na stronie głównej.