12000 do 6000 p.n.e.
Mezolit: ślady pierwszych plemion tybetańskich.

5000 p.n.e.
Kości i neolityczne wyroby z gliny (odnalezione w Czamdo w 1978 roku).

około X wiek p.n.e.
Szenrab Miło z Szangszungu, twórca pierwotnej religii Tybetu, bonu. Wedle kronik bonpów, przed Niatrim Cenpo Szangszungiem włada osiemnastu królów.

około 313 p.n.e.
(wedle tybetańskich kronik 127 rok p.n.e.)
Na tronie zasiada Niatri Cenpo, pierwszy król Tybetu.

V wiek n.e.
Pierwszy „kontakt” z buddyzmem. Za panowania Lhatotoriego, dwudziestego ósmego władcy dynastii jarluńskiej, na dziedziniec pałacu Jumbu Lhakang spada kosz z buddyjskimi pismami i przedmiotami rytualnymi. Nikt w Tybecie nie wie, co o nich sądzić, król ma jednak sen, w którym słyszy głos, wyjaśniający, iż „znaczenie owych przedmiotów stanie się czytelne dla piątego pokolenia”.

około 600
Król Namri Songcen z Jarlungu zaczyna jednoczyć tybetańskie królestwo.

618-907
W Chinach rządzi dynastia Tang.

około 627-649
Panowanie Songcena Gampo (609-649), pierwszego „króla Dharmy”, który jednoczy Tybet.

632
Pierwsze polityczne kontakty między Tybetem a Chinami.

około 641
Songcen Gampo zaprasza do Tybetu pierwszych nauczycieli buddyjskich. Jego minister Tonmi Sambhota opracowuje alfabet tybetański. Król pojmuje za żony trzy Tybetanki oraz księżniczki z Nepalu i Chin, zawierając w ten sposób sojusze z państwami granicznymi na wschodzie i zachodzie. Powstaje pierwszy tybetański kodeks, Prawa Dziesięciu Cnót, oraz świątynie Dżokhang i Ramocze (641-650), w których stają posągi Buddy, wiano cudzoziemskich księżniczek – najświętsze wizerunki Tybetu.

648
Armia tybetańska penetruje północne Indie.

670
Wybuch wojny z Chinami dynastii Tangów. Tybet zdobywa kontrolę nad szlakami handlowymi Azji Środkowej.

755
Na tron wstępuje Trisong Decen (740-797), syn tybetańskiego króla i podarowanej mu chińskiej księżniczki.

763
Trisong Decen zdobywa stolicę Chin Czang’an (obecnie Xian) i zmusza Chiny do płacenia Tybetowi dorocznego trybutu – 50 tysięcy bel jedwabiu.

około 773-779
Do Tybetu przybywają Śantarakszita (773) i Padmasambhawa (774), którego Tybetańczycy nazywają Guru Rinpocze, Drogocennym Nauczycielem. Założenie pierwszego klasztoru buddyjskiego, Samje (779), i szkoły ningmapa; wyświęcenie pierwszych mnichów buddyjskich. Zespoły tłumaczy, pod patronatem króla, przekładają na tybetański najważniejsze pisma buddyjskie.

783
Podpisanie traktatu pokojowego, ustanawiającego granicę między Tybetem a Chinami.

792
Debata w Samje, w której mistrzowie mahajany z Indii pokonują chińskich mnichów.

797-800
Mune Cenpo wprowadza w Tybecie „urawniłowkę”, konfiskując wszelkie dobra, a następnie dzieląc je równo między wszystkich poddanych. Robi to trzykrotnie, gdyż po pewnym czasie jedni znów się bogacą, podczas gdy inni ubożeją. W końcu królowi zaczyna świtać, że nie da się oszukać prawa karmy i zaprowadzić doskonałej równości. Chce podjąć jeszcze jedną, czwartą próbę, ale ginie, zgładzony przez rozwścieczonego arystokratę.

815-836
Tri Ralpaczen, trzeci „król Dharmy”.
W Tybecie powstają pierwsze wielkie klasztory.

821-822
Zawarcie traktatu tybetańsko-chińskiego, potwierdzającego niezależność obu państw i granice z 783 roku.

około 836
Po zabójstwie Ralpaczena na tron wstępuje związany z kapłanami pierwotnej religii Tybetu, bonu, Langdarma. Prześladowania mnichów buddyjskich w centralnym Tybecie.

842
Langdarma ginie z ręki buddyjskiego mnicha. Konflikt o tron powoduje rozbicie państwa tybetańskiego na kilka księstw. Rozpad dzielnicowy do 1247 roku.

866
Potomkowie rodziny królewskiej emigrują do zachodniego Tybetu. Koniec władania tybetańskiego na granicy chińskiej.

953
Renesans buddyzmu, fala „nowych przekładów” nauk Buddy. Król Ngari, Lha Lama Jesze O wysyła do Indii i Kaszmiru dwudziestu jeden młodych Tybetańczyków, którzy mają studiować języki, sutry, tantry, logikę i medycynę. W ich ślady idą rzesze innych.

960-1279
W Chinach panuje dynastia Song.

990-1074
Drogmi Tłumacz, propagator „ścieżki i rezultatu”, głównych nauk szkoły sakjapa.

1012-1097
Marpa Tłumacz. Powstanie szkoły kagjupa.

1040-1123
Dziecyn Milarepa, najsłynniejszy jogin i poeta Tybetu.

1042
Do Tybetu przybywa wielki indyjski uczony i mędrzec Atiśa – ojciec szkoły kadampa.

1055-1153
Maczik Labdron, twórczyni linii nauk i rytuałów czod.

1056
Klasztor Kadampa.

1073
Khon Konczog Gjalpo buduje klasztor Sakja – główną świątynię szkoły sakjapa.

1079-1153
Dzie Gampopa. Rozwój różnych szkół tradycji kagju.

1110-1193
I Karmapa Dusum Khjenpa.

1182-1251
Sakja Pandita Kunga Gjalcen.

1189
Dusum Khjenpa zakłada klasztor Curphu w dolinie Tolung, główną siedzibę Karmapów.

1203-1283
II Karmapa Karma Pakszi, pierwszy tulku, inkarnowany lama Tybetu.

1207
Czyngis-chan podbija państwo Tangutów.

1240
Wnuk Czyngis-chana, książę Goden wysyła do Tybetu ekspedycję i zaprasza na swój dwór Sakja Panditę Kungę Gjalcena, nawiązując w ten sposób trwałe stosunki między Mongolią a Tybetem. Rodzi się jedyny w swoim rodzaju związek czo-jon (kapłan-opiekun). Opiekun zapewnia lamie ochronę w zamian za błogosławieństwo i nauki. Niektóre związki nabierają charakteru politycznego – opiekun ma bronić lamy i jego szkoły, kapłan udziela zaś duchowego mandatu jego rządom.

9 kwietnia 1241
Po zdobyciu Krakowa i Wrocławia Mongołowie dowodzeni przez innego wnuka Czyngis-chana, Ordu, rozbijają wojska polskie pod Legnicą. W bitwie ginie – lub zostaje ścięty po jej zakończeniu – król Henryk Pobożny. Jeśli poważnie traktować współczesne roszczenia Pekinu, który wywodzi swoje prawo do panowania nad Tybetem z epoki imperium mongolskiego, ChRL ma również tytuł do władania Polską.

1247
Mongołowie mianują Sakja Panditę wicekrólem Tybetu.

1254
Mongolski cesarz Kubilaj ofiarowuje swemu tybetańskiemu lamie – bratankowi Sakja Pandity, Pagpa Lamie (1239-1280) – polityczną władzę nad Tybetem i nadaje mu liczne tytuły. Tybetański guru nakłania Kubilaja do poniechania kontrolowania przyrostu naturalnego Chińczyków przez topienie ich w morzu, ratując w ten sposób tysiące, jeśli nie miliony chińskich istnień.

1280-1368
W Chinach panuje mongolska dynastia Yuan.

1350
Czangczub Gjalcen (1302-1364, na tronie 1350-1364), książę Phagmodru, zajmuje pozycję sakjapów, stając się najpotężniejszym władcą w Tybecie, który zrywa stosunki polityczne z Mongołami. Król wprowadza nowy, rdzennie tybetański system administracyjny i ustanawia Kodeks 15 artykułów.

1357-1419
Congkhapa, wielki reformator, uczony, założyciel szkoły gelugpa.

1368
Upadek dynastii Yuan. Tybetańscy władcy zaczynają z sobą walczyć o kontrolę nad krajem.

1368-1644
Chińczycy odzyskują kontrolę nad swoim państwem. Rządy dynastii Ming.

1391-1474
I Dalajlama Gedun Drub.
(Tytuł nadany retrospektywnie.)

1406
Książę Phagmodru, Drakpa Gjalcen odrzuca zaproszenie cesarza do złożenia wizyty w Chinach.

1409
Congkhapa ustanawia Monlam Czenmo, Wielkie Święto Modlitwy w Lhasie. Założenie Gandenu, pierwszego wielkiego klasztoru gelugpy.

1435-1481
Walki i niepokoje wewnętrzne. Wpływy na dworze zdobywają stronnicy szkoły kagju.

1447
I Dalajlama zakłada klasztor Taszilhunpo, przyszłą siedzibę panczenlamów.

1475-1543
II Dalajlama Gendun Gjaco.

od 1481
Tybetem władają książęta dynastii Rinpung.

1543-1588
III Dalajlama Sonam Gjaco.

1565-1642
Władzę w Tybecie sprawują królowie Cangu.

około 1567
Narodziny Lobsanga Czokji Gjalcena, nauczyciela „Wielkiego Piątego” Dalajlamy. Poprzednie inkarnacje otrzymują retrospektywnie tytuł panczenlamy.

1578
Mongolski władca Altan-chan nadaje Sonamowi Gjaco tytuł dalajlamy.

1589-1617
IV Dalajlama Jonten Gjaco (wnuk Altan-chana, jedyny w linii nie-Tybetańczyk).

1616-1679
Tybet toczy siedem – przegranych – wojen z Bhutanem.

1617-1682
V Dalajlama Ngałang Lobsang Gjaco, zwany Wielkim.

1624
Portugalski jezuita Antonio de Andrada zakłada pierwszą chrześcijańską misję w zachodnim Tybecie.

1639
Mandżurski władca Hung Taiji zaprasza Dalajlamę do swojej stolicy, Mukdenu. „Wielki Piąty”, nie mogąc przyjąć zaproszenia osobiście, wysyła w zastępstwie posła, którego cesarz traktuje z najwyższym szacunkiem. W ten sposób zawarty zostaje związek czo-jon między Dalajlamą a władcami mandżurskimi.

1642
Guszri-chan, wódz choszuckich Mongołów, pokonuje Cangpów i oddaje władzę nad Tybetem V Dalajlamie, który staje się dla Tybetańczyków Gongsa Czenpo, Najwyższym Władcą.

1644-1911
W Chinach panuje mandżurska dynastia Qing.

1645
Rozpoczyna się budowa pałacu Potala. Tybetański mnich Szabdrung Ngałang Namgjal (1594-1651), twórca państwa bhutańskiego, wydaje pierwszy w świecie zakaz używania tytoniu w budynkach publicznych.

1653
Podbiwszy Chiny i przyłączywszy je do mandżurskiego imperium, cesarz Shunzi zaprasza V Dalajlamę do złożenia oficjalnej wizyty w Pekinie. Na znak szacunku – wydarzenie bezprecedensowe – odbywa czterodniową podróż, by wyjechać mu naprzeciw.

1659
„Wielki Piąty” wysyła misje do wodzów mongolskich plemion, wzywając ich do zawarcia pokoju i zachowania jedności.

1661
Niemiecki jezuita John Grueber zakłada misję w stolicy w Tybetu. Muzułmańscy kupcy z Ladakhu budują w Lhasie meczet.

1683-1706
VI Dalajlama Cangjang Gjaco.

1684
Wojna z Ladakhiem.

1705
Choszuccy Mongołowie atakują Tybet i zajmują Lhasę. Chan detronizuje Dalajlamę i osadza na tronie własnego kandydata.

1708
Kapucyni zakładają misję w Lhasie.

1708-1758
VII Dalajlama Kelsang Gjaco.

1716
Do Lhasy przybywa jezuita Ippolito Desideri.

1717
Dżungarscy Mongołowie zdobywają i plądrują Lhasę.

1720
Mandżurskie wojska wypierają Dżungarów. Cesarz usuwa uzurpatora, zwraca tron VII Dalajlamie i powołuje swoje przedstawicielstwo w Lhasie (1721).

1723
Cesarskie wojska opuszczają Tybet, w którym wybucha wojna domowa.

1728
Władzę w Tybecie obejmuje Pholhane (1689-1747). Do Lhasy wracają ambanowie, przedstawiciele cesarza.

1730-1732
Wojny – tym razem zwycięskie – z Bhutanem.

1736
Pokój i normalizacja stosunków z Bhutanem.

1740
Cesarz Qianlong koronuje Pholhane na króla Tybetu.

1745
Koniec misji chrześcijańskiej w Lhasie.

1757
Po śmierci VII Dalajlamy mianowany zostaje pierwszy regent-mnich.

1758-1805
VIII Dalajlama Dziampel Gjaco.

1763
Rząd Tybetu bije swoją monetę.

1774
Do Tybetu przybywa pierwszy wysłannik Wielkiej Brytanii, George Bogle.

1788
Armia nepalskich Gurkhów podbija zachodni Tybet. Cesarz wysyła na pomoc Tybetańczykom potężną armię.

1792
Zawarcie traktatu pokojowego z Gurkhami. Tybet zamyka granice przed cudzoziemcami. W Lhasie rosną wpływy ambanów.

1793
„Dwudziestodziewięciopunktowy edykt” Qianlonga, w którym cesarz przedstawia propozycję zreformowania administracji tybetańskiej. „Złota Urna”.

1796
Koniec panowania Qianlonga. Tybet błyskawicznie uwalnia się od wpływów cesarstwa.

1806-1815
IX Dalajlama Lungtok Gjaco.

1816-1837
X Dalajlama Cultrim Gjaco.

1838-1855
XI Dalajlama Khedrub Gjaco.

1841-42
Walki z najeźdźcami z Dżammu.

1855-1856
Inwazja Gurkhów na Tybet.
Do Lhasy docierają misjonarze Huc i Gabet.

1856-1875
XII Dalajlama Trinlej Gjaco.

1876
W wiosce Langdun w południowym Tybecie przychodzi na świat XIII Dalajlama Thupten Gjaco.

1888
Pierwsze starcie Tybetańczyków z wojskami brytyjskimi w Sikkimie.

1890 i 1893
Wielka Brytania i Chiny zawierają – bez wiedzy i udziału Lhasy – dwa traktaty, w których znajdują się klauzule dotyczące Tybetu. Rząd tybetański odrzuca je jako ultra vires, co staje się jedną z przyczyn brytyjskiej inwazji na Tybet.

1893
W rodzinie zamożnych chłopów z prowincji Hunan przychodzi na świat Mao Zedong.

30 września 1900
Car Mikołaj przyjmuje w Jałcie zaufanego Dalajlamy, buriackiego mnicha Agwana Dordżijewa. Londyn boi się wzrostu wpływów Rosji w Tybecie.

1901
Dalajlama wydaje edykt, zabraniający polowania na dzikie zwierzęta. Dziś 81 gatunkom tybetańskich zwierząt (m.in. 39 ssaków i 37 ptaków) grozi wyginięcie. W tym najbardziej znanemu: pandzie olbrzymiej, rodowitej Tybetance, którą, nie wiedzieć czemu, upodobali sobie Chińczycy i uznali za swoje zwierzę narodowe.

1903-1904
Pułkownik Francis Younghusband wkracza do Tybetu na czele trzech tysięcy brytyjskich żołnierzy. Mandżurski cesarz nie przychodzi Tybetowi z pomocą i odżegnuje się od wszelkiej odpowiedzialności za poczynania Tybetańczyków. XIII Dalajlama ucieka z kraju, chroniąc się najpierw w Mongolii, potem w Chinach. Wojska brytyjskie zabijają ponad 2.700 Tybetańczyków, tracąc ledwie 40 żołnierzy. Ekspedycja Younghusbanda wycofuje się z Lhasy 2 sierpnia po zawarciu traktatu (tzw. konwencji lhaskiej), który pozwala Brytyjczykom na utworzenie misji handlowych w Gjance, Gartoku i Jatungu.

1906
Brytyjczycy uznają nieokreśloną „zwierzchność” Chin nad Tybetem po najeździe chińskich wojsk na Kham.

24 lipca 1907
Dalajlama ogłasza reformę tybetańskiej armii.

1908-1909
Dalajlama wraca z wygnania. Wojska chińskie atakują i zajmują część Khamu. „Wielki Trzynasty” zwraca się o pomoc do Wielkiej Brytanii.

24 sierpnia 1908
Ukazuje się pierwsza tybetańskojęzyczna gazeta.

1910
25 lutego dwa tysiące żołnierzy generała Zhao Erfenga atakuje Tybet centralny i dociera na 200 km od Lhasy. Dalajlama ucieka do Indii, 3 marca przybywa do Dardżylingu. Kiedy cesarz próbuje pozbawić go urzędu, ogłasza wygaśnięcie związku czo-jon (kapłan-opiekun), który od XIII wieku łączył tybetańskich lamów z zapewniającymi im opiekę – w zamian za nauki i błogosławieństwa – mongolskimi i mandżurskimi władcami.

1911
Upadek panującej od 1644 roku mandżurskiej dynastii Qing. Proklamowanie Republiki Chińskiej, która w 1912 roku uznaje Tybet, Turkiestan Wschodni i Mongolię za prowincje Chin.

2 października 1911
Wojska chińskie atakują klasztor Sera. Tybetański Departament Wojny wypowiada Chińczykom wojnę w Lhasie.

1912
Dalajlama wraca do Lhasy. 12 sierpnia Chińczycy podpisują „Trzypunktową ugodę”, która jest formalnym aktem kapitulacji, i na jej podstawie wycofują z Tybetu niedobitki armii mandżurskiej. Tybetańczycy wydalają z kraju wszystkich Chińczyków. Ostatni wyjeżdża w styczniu 1913 roku.

grudzień 1912
Emisja pierwszych tybetańskich znaczków pocztowych.

1913-1950
Tybet spełnia wszelkie warunki państwowości uznawane przez prawo międzynarodowe: posiada naród, terytorium oraz niezależny od obcych władz rząd, który sprawuje na owym terytorium władzę wewnętrzną i utrzymuje stosunki z innymi państwami, bije własną monetę, emituje banknoty, wydaje paszporty itd.

1913
Dalajlama wysyła do Anglii pierwszych tybetańskich studentów.

11 stycznia 1913
W Urdze, stolicy Mongolii, Tybet i Mongolia zawierają traktat, potwierdzający ich niepodległość i niezależność.

14 lutego 1913
Dalajlama ogłasza proklamację, potwierdzającą niepodległość Tybetu.

1914
Konwencja w Simli, mająca rozwiązać tybetańsko-chiński spór graniczny. Tybet, Wielka Brytania i Chiny uczestniczą w niej jako równi partnerzy. Chiny nie ratyfikują porozumienia. Na wschodzie trwają walki z Chińczykami.

1918
Tybetańczycy wypierają wojska chińskie z zajętej przez nie części Khamu. Chiny i Tybet podpisują traktat pokojowy, którego nie ratyfikuje Pekin.

1919
Reformatorski „Ruch 4 maja” w Chinach.

1920
Dalajlama znosi karę śmierci.
Sir Charles Bell zostaje przedstawicielem Wielkiej Brytanii w Tybecie.

1921
Utworzenie Komunistycznej Partii Chin (KPCh) w Szanghaju.

1923
Konflikt – na tle podniesienia podatków na obronność – między Taszilhunpo a Lhasą. IX Panczenlama, Czokji Nima, ucieka do Chin. W Khamie przychodzi na świat XVI Karmapa Rangdziung Rikpi Dordże.

1931
Tybetańska armia zdobywa nowe terytoria na wschodnich rubieżach kraju. Podpisanie pokoju z Chinami.

sierpień 1932
Dalajlama ogłasza swój polityczny testament: „Może się zdarzyć, iż tu, w Tybecie, religia i władza zostaną zaatakowane z zewnątrz i od wewnątrz. Jeśli nie będziemy strzec naszego kraju, to Ojciec i Syn, Dalajlama i Panczenlama, oraz wszyscy Czcigodni, którzy stoją na straży Wiary, znikną i przestaną być znani nawet z imienia. Zniszczone zostaną klasztory, a mnisi wypędzeni. Prawo przestanie być prawem. Ziemie i majątki dostojników zostaną skonfiskowane, zaś oni sami będą zmuszeni do służenia swoim wrogom. Jeśli tego nie uczynią, będą się błąkać po kraju niczym żebracy. Wszystkie istoty pogrążą się w otchłani rozpaczy i paraliżującego strachu. Dnie i noce będą wlec się powoli, pełne cierpienia”.

17 grudnia 1933
Umiera „Wielki Trzynasty” Dalajlama.

1934
Mianowanie regenta, Retinga Rinpocze. Jednym z jego najważniejszych zadań jest odnalezienie nowego wcielenia Dalajlamy.

1934-1935
„Wielki marsz” – ewakuacja komunistycznej armii z prowincji Jiangxi do Shaanxi (12 tys. km). Do nowej bazy dociera trzydzieści ze stu tysięcy żołnierzy. W styczniu 1935 Mao Zedong przejmuje kierownictwo KPCh. Część Khampów atakuje Chińczyków, inni udzielają im pomocy (co sam Wielki Sternik nazywa jedynym „zagranicznym długiem”, zaciągniętym przez komunistów).

6 lipca 1935
W wiosce Takcer w Amdo przychodzi na świat XIV Dalajlama. Rodzice nadają mu imię Lhamo Thondup.

1936
Poszukiwania inkarnacji Dalajlamy.

1937
Misja z Lhasy odnajduje dwuletniego Dalajlamę. Po zatwierdzeniu wyboru przez kaszag, rząd Tybetu, chłopiec zostaje przewieziony do klasztoru Kumbum.

1 grudnia 1937
IX Panczenlama umiera w Amdo.

19 lutego 1938
Narodziny X Panczenlamy. Rodzice nadają mu imię Gonpo Ceten.

1939-45
Podczas II wojny światowej Tybet zachowuje neutralność i odmawia Amerykanom zgody na przepuszczenie konwojów z pomocą dla chińskiej armii.

22 lutego 1940
Intronizacja Dalajlamy w Lhasie. Chłopiec otrzymuje nowe imię: Dziecyn Dziamphel Ngałang Lobsang Jesze Tenzin Gjaco – Święty Pan, Szlachetna Chwała, Pełny Współczucia Obrońca Wiary, Ocean Mądrości (Tybetańczycy z reguły nazywają go Jesze Norbu, Spełniającym Życzenia Klejnotem, lub po prostu Kundun – Obecnością).

1941
Reting Rinpocze, który w związku z oskarżeniami o łamanie ślubu celibatu nie może wyświęcić Dalajlamy, przekazuje regencję Taktrze Rinpocze.

lipiec 1942
Rząd w Lhasie powołuje Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

30 lipca 1942
Prezydent F. D. Roosevelt formalnie prosi Dalajlamę o przepuszczenie przez terytorium Tybetu konwojów do Chin.

30 sierpnia 1944
Wywiad amerykański zaczyna szkolić komunistyczne oddziały w Yennanie.

26 czerwca 1945
Podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych, która wchodzi w życie 24 października. Rząd Tybetu ignoruje powołanie ONZ, nie zabiegając o członkostwo.

styczeń 1946
H. Harrer i P. Aufschnaiter docierają do Lhasy.

5 stycznia 1946
Jedenastoletni Dalajlama pisze list do prezydenta H. S. Trumana, wyrażając zadowolenie z dobrych stosunków między Tybetem a Stanami Zjednoczonymi.

1947
Rząd Tybetu wysyła delegację, która ma nawiązać oficjalne kontakty dyplomatyczne i handlowe z Chinami, niepodległymi Indiami, Wielką Brytanią i USA.

kwiecień 1947
Aresztowanie oskarżanego o próbę dokonania zamachu stanu Retinga Rinpocze, byłego regenta, który trzy tygodnie później umiera, prawdopodobnie otruty, w lochu Potali. Walki i niepokoje w mieście. Kaszag wysyła wojsko przeciwko mnichom klasztoru Sera, którzy opowiadają się po stronie Retinga; jest wielu zabitych i rannych.

15 sierpnia 1947
Swatantrata Divas, „Dzień Wolności” – proklamowanie niepodległości Indii.
Przekształcenie misji brytyjskiej w Lhasie w misję indyjską.

12 sierpnia 1948
Delegacja tybetańska oświadcza w Nowym Jorku, że Tybet ma własny rząd i w żaden sposób nie podlega władzom chińskim.

10 grudnia 1948 Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwala Powszechną Deklarację Praw Człowieka.

1949
Armia Ludowo-Wyzwoleńcza (AL-W) pokonuje wojska Guomindangu.

8 lipca 1949
Kaszag wydala z Tybetu chińską misję, na której otwarcie zezwolono w 1940 roku, oraz wszystkich tybetańskich komunistów i ich sympatyków.

28 sierpnia 1949
Przedstawiciele Turkiestanu Wschodniego, którzy mają prowadzić negocjacje w Pekinie, giną w tajemniczej katastrofie lotniczej.

30 września 1949
KPCh ślubuje „wyzwolić Tybet”.

1 października 1949
Mao Zedong proklamuje Zhonghua Renmin Gongheguo, Chińską Republikę Ludową.
Przebywający w Chinach jedenastoletni X Panczenlama – a faktycznie dowódca okręgu wojskowego Lanzhou – wystosowuje do Mao telegram, w którym prosi o „zjednoczenie macierzy”. Władze ChRL oświadczają, że „wyzwolenie” Tybetu jest jednym z ich głównych zadań.
Na Tajwanie powstaje Republika Chińska.

listopad 1949
Pierwsze oddziały AL-W wkraczają do Amdo.

2 listopada 1949
Rząd w Lhasie oficjalnie przypomina, że Tybet jest niepodległym krajem, i prosi Mao, by AL-W nie przekraczała granicy. Domaga się też podjęcia negocjacji w sprawie zajętych wcześniej przez Chiny terytoriów tybetańskich.

25 listopada 1949
Władze chińskie wzywają Tybetańczyków do wywołania rewolucji.

29 kwietnia 1950
Ścigający bandytów Tybetańczycy przypadkowo zabijają Douglasa Mackiernana – pierwszego „poległego w boju” agenta Centralnej Agencji Wywiadowczej (CIA), który prowadził tajną operację w Turkiestanie Wschodnim.

1 maja 1950
Radio Pekin obwieszcza, że AL-W wkrótce „wyzwoli” Tybet.

10 maja 1950
Radio Pekin ogłasza, że Tybet zachowa autonomię religijną i regionalną, jeśli zgodzi się na „pokojowe wyzwolenie”. Oddziały AL-W przekraczają Driczu (Jangcy) i zajmują Dengo, ale dwa tygodnie później zostają wyparte przez żołnierzy gubernatora Khamu Lhalu Cełanga Dordże.

25 czerwca 1950
Wojska Korei Północnej przekraczają 38 równoleżnik, wywołując trzyletnią wojnę koreańską. 25 października do konfliktu włącza się armia kilkuset tysięcy chińskich „ochotników”.

wrzesień 1950
Pekin przedstawia trzy propozycje: Tybet musi uznać, że stanowi część Chin, oraz powierzyć im swoją obronność i wszystkie sprawy polityczno-handlowe, dotyczące państw trzecich.
Rząd Tybetu poleca odpowiedzialnej za negocjacje z Chińczykami misji w Delhi wstrzymać się z udzieleniem odpowiedzi. Lhasa bada sytuację na arenie międzynarodowej i zabiega o pomoc zagraniczną.

7 października 1950
Oddziały I i II Armii Polowej AL-W przekraczają Driczu i ruszają na Czamdo. Zajmują Rangsum, Markham i Dziekundo, rozbijając armię Tybetu. Nowy gubernator Khamu Ngabo Ngałang Dzigme informuje Lhasę o inwazji i bezskutecznie prosi rząd o zgodę na poddanie miasta.

10 października 1950
Pekin ogłasza pierwszy ważny dokument w sprawie Tybetu, wyznaczający politykę ChRL wobec „mniejszości narodowych” i tzw. „wspólny program”: „Wszystkie instytucje religijne i lud Tybetu” mają udzielać AL-W „wszelkiej możliwej pomocy”, „istniejący system polityczny nie zostanie zmieniony”.

19 października 1950
Ngabo rozkazuje wysadzić skład amunicji i złożyć broń nielicznym oddziałom tybetańskim otoczonym przez 40 tysięcy żołnierzy AL-W. Zdradzając Khampów, poddaje miasto i ucieka z Czamdo.
Kilka dni później w ręce chińskich żołnierzy wpada radiotelegrafista Robert Ford, jeden z sześciu przebywających na terenie Tybetu Europejczyków i pierwszy cudzoziemiec zatrudniony przez rząd w Lhasie (w 1948 roku). Jako jedyny „dowód” obecności „imperialistów” w Tybecie przez pięć lat jest więziony i poddawany praniu mózgu.

25 października 1950
Radio Pekin ogłasza, że AL-W wkroczyła do Tybetu, by „wyzwolić go z imperialistycznego ucisku”.

listopad 1950
Wyrocznie Neczung i Gadong orzekają, że piętnastoletni Dalajlama powinien przejąć pełną władzę polityczną.
Nie uzyskawszy odpowiedzi na apele skierowane do Wielkiej Brytanii i Indii, Lhasa zwraca się o pomoc do Organizacji Narodów Zjednoczonych: „Zbrojna inwazja na Tybet, której celem jest przyłączenie go siłą do komunistycznych Chin, stanowi jawny akt agresji”. Salwador wnosi projekt rezolucji, podnoszącej m.in. problem skomplikowanego statusu Tybetu. Wielka Brytania i Indie wnioskują o odroczenie debaty w Zgromadzeniu Ogólnym. Wydarzenia w Korei sprawiają, że Stany Zjednoczone są przeciwne poruszaniu sprawy Tybetu.
Do Lhasy przybywa więziony wcześniej przez AL-W Takcer Rinpocze. Informuje Dalajlamę, swego młodszego brata, że Chińczycy kazali mu go zabić.

17 listopada 1950
Uroczysta ceremonia, podczas której regent przekazuje Dalajlamie władzę nad krajem. Wkrótce potem Dalajlama opuszcza Lhasę i chroni się w położonym w pobliżu granicy z Indiami Dromo.

7 grudnia 1950
Do Lhasy docierają pogłoski, że pojmany przez Chińczyków Ngabo opowiada się za przyjęciem propozycji nawiązania rozmów z Pekinem. Wkrótce potem potajemnie przesyła inną wiadomość, w której informuje, że jako jeniec nie działa z własnej woli.

1951-1952
Kampanie san fan, „trzech anty” (korupcja, marnotrawstwo, biurokracja), wu fan, „pięciu anty” (oszustwa podatkowe, łapówkarstwo, nadużycia związane z zamówieniami rządowymi, wywiad gospodarczy, przywłaszczanie mienia państwowego) i „reformy myśli” – partia konsoliduje kontrolę nad gospodarką; czystki i miliony ofiar w całych Chinach.
Gjalo Thondup, starszy brat Dalajlamy, i przedstawiciele CIA uzgadniają plan „wspólnego zbierania informacji”.

koniec lutego 1951
Do Czamdo przybywają wysłannicy Dalajlamy i kaszagu, którzy mają pomagać Ngabo w negocjacjach z Chińczykami. Przywożą rządowe oświadczenie, mówiące o niepodległości Tybetu i nieistnieniu żadnych „imperialistycznych wpływów”. Pekin dokument ten odrzuca.

29 marca 1951
Ngabo staje na czele tybetańskiej delegacji, która ma prowadzić negocjacje z ChRL w Pekinie.

22 kwietnia 1951
Przedstawiciele Tybetu przyjeżdżają do Pekinu. Kaszag wysyła instrukcje, w których każe im dowodzić prawa Tybetu do niepodległości, przedstawiać historyczne relacje z Chinami w kategoriach związku „kapłan-opiekun” i tylko w ostateczności zgodzić się na uznanie Tybetu za część Chin, o ile utrzyma on pełną wewnętrzną niepodległość, nie będą w nim stacjonować żadne chińskie oddziały, za sprawy obronności odpowiadać będzie armia tybetańska, chińskie przedstawicielstwo w Lhasie – w tym personel i straż – nie przekroczy stu osób, a przedstawiciel ChRL będzie buddystą.

29 kwietnia 1951
Delegacje tybetańska i chińska spotykają się w siedzibie sztabu armii w Pekinie. Na czele delegacji chińskiej stoi Li Weihan, członek departamentu pracy Frontu Jedności, który odpowiada za współpracę z organizacjami niekomunistycznymi i mniejszościami narodowymi. ChRL podkreśla w ten sposób, że uważa sprawę Tybetu za problem wewnętrzny.

10 maja 1951
Lhałutara stwierdza, że proponowane uprawnienia komisji chińskiej w Tybecie podkopują status Dalajlamy. „Jeżeli się nie zgadzacie – odpowiada Li Weihan – to w każdej chwili możecie wyjść. Tybet zostanie wyzwolony pokojowo lub siłą: wybór należy do was. To tylko kwestia wydania AL-W rozkazu ruszenia na Lhasę”.
Dyskusje przynoszą kosmetyczne, głównie językowe, zmiany w siedemnastopunktowej „Ugodzie między centralnym rządem ludowym a lokalnym rządem Tybetu w sprawie pokojowego wyzwolenia Tybetu”. Traktat – który zmusza Tybetańczyków do „powrotu do rodziny macierzy” i „udzielania aktywnej pomocy” AL-W, gwarantując im m.in. „autonomię regionalną”, poszanowanie „wierzeń, tradycji i obyczajów”, „ochronę klasztorów” oraz zachowanie „istniejącego systemu politycznego”, „ustalonego statusu, funkcji i uprawnień” Dalajlamy, Panczenlamy i urzędników „różnych szczebli” – dotyczy tylko Tybetu centralnego (w latach 1950-54 Kham i Amdo zostają formalnie przyłączone do chińskich prowincji Qinghai, Sichuan, Gansu i Yunnan).
Ngabo mówi Mao, że został upoważniony do podpisania Ugody, choć tak nie jest. Dodaje, iż nie posiada pieczęci, mimo że ma przy sobie pieczęć gubernatora Khamu. Chińczycy proponują zrobienie nowych (czytaj: fałszywych) pieczęci, które zostają przyłożone pod dokumentem.

23 maja 1951
Podpisanie „Siedemnastopunktowej Ugody”, która natychmiast wchodzi w życie.

13 czerwca 1951
Generał Zhang Jingwu zostaje mianowany przedstawicielem rządu centralnego w Tybecie i wyrusza, przez Indie (i Dromo), do Lhasy.

początek lipca 1951
Stany Zjednoczone wysyłają tajny apel do Dalajlamy, w którym namawiają go do podpisania oświadczenia, odrzucającego Ugodę.

14 lipca 1951
Zhang Jingwu przybywa do Dromo i spotyka się z Dalajlamą.

16 lipca 1951
Dalajlama wraca do Lhasy.

9 września 1951
Do stolicy Tybetu wkraczają pierwsze oddziały AL-W: trzy tysiące żołnierzy. W ciągu trzech następnych miesięcy – kolejnych siedemnaście tysięcy.

wrzesień 1951
Tybetańskie Zgromadzenie Narodowe omawia Ugodę i rekomenduje jej podpisanie Dalajlamie, który, naciskany przez Zhang Jingwu, traktat uznaje.

październik 1951
Żołnierze AL-W (ubrani po cywilnemu) i chińskie grupy propagandowe odwiedzają tybetańskie wioski, informując oniemiałych duchownych, chłopów i pasterzy o podpisaniu Ugody i przyłączeniu Tybetu do Chin.

19 grudnia 1951
Formalne powołanie Tybetańskiego Okręgu Wojskowego. Jego dowódcą zostaje Zhang Guohua, Ngabo – pierwszym zastępcą.

1952
Prezydent H. Truman aprobuje opracowany przez CIA plan zaatakowania ChRL – z terytorium Birmy – przez 10 tysięcy żołnierzy Guomindangu. Mało kto uchodzi z życiem.

1 kwietnia 1952
W Lhasie i Szigace powstaje pierwsza wielka organizacja antychińska, Mimang Congdu, „Zgromadzenie Narodowe”, która domaga się wycofania AL-W z Tybetu.

27 kwietnia 1952
Odwołanie szicapów (premierów) Lukhangły i Lobsanga Taszi z powodu ich związków z Mimang Congdu. Dalajlama, obawiając się represji, prosi ich o ustąpienie ze stanowisk.

28 kwietnia 1952
Do Lhasy przybywa Panczenlama i po raz pierwszy spotyka się z Dalajlamą.

maj 1952
Chińczycy nalegają, by Dalajlama rozwiązał Mimang Congdu.

23 maja 1952
Huczne obchody pierwszej rocznicy podpisania Siedemnastopunktowej Ugody.

26 listopada 1952
Radio Pekin informuje, że Mao postanowił zwiększyć populację Tybetu do 10 milionów, gdyż „gospodarka i kultura Tybetu wymagają rozwoju”.

1953-1956
Kolektywizacja w regionach, które przyłączono do chińskich prowincji.

1953
Reforma rolna wywołuje protesty w Khamie i Amdo, nazywane powstaniem w Kanding.

29 maja 1953
E. Hillary i Tybetańczyk Tenzing Norgaj zdobywają najwyższy szczyt Ziemi, Czomolungmę, „Boginię Matkę Świata”.

3 czerwca 1953
Panczenlama zostaje mianowany honorowym przewodniczącym Chińskiego Związku Buddyjskiego.

1954
W Khamie i Amdo powstaje zorganizowany ruch oporu. Władze próbują konfiskować broń, co zwiększa tylko zaciekłość protestów.

luty 1954
Pierwsze regularne walki między Khampami a wojskami chińskimi.

marzec 1954
AL-W informuje o zlikwidowaniu 90 tysięcy powstańców w Turkiestanie Wschodnim.

29 kwietnia 1954
ChRL i Indie zawierają układ w sprawie handlu i komunikacji z „Tybetańskim Regionem Chin”. Tybetańczycy nie biorą udziału w negocjacjach.

czerwiec 1954
Chiny i Indie ogłaszają pańcza sila, „pięć zasad” pokojowego współistnienia.

lipiec 1954
Dalajlama i Panczenlama wyjeżdżają do Pekinu na pierwszą sesję Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (OZPL). Dalajlama zostaje wiceprzewodniczącym, a Panczenlama członkiem Stałego Komitetu OZPL; wielokrotnie spotykają się z Mao.

22 grudnia 1954
Otwarcie szosy Qinghai-Tybet, łączącej Siling (chiń. Xining) z Lhasą.

25 grudnia 1954
Panczenlama zostaje wiceprzewodniczącym II Komitetu Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej (OLPKK).

1955-56
„Wysoka fala kolektywizacji” w Chinach. Reforma obowiązuje również „mniejszości narodowe” (z wyjątkiem Tybetu centralnego).
Protesty we wschodnim Tybecie przeradzają się w powstanie. Władze bezwzględnie je tłumią. AL-W bombarduje klasztory, w których szukają schronienia powstańcy i uchodźcy.

1955
„Reformy demokratyczne” w Khamie i Amdo. Pierwsze próby osiedlania „barbarzyńskich”, w oczach Pekinu, koczowników (mantze, chińskie określenie Tybetańczyków i innych „zachodnich” mniejszości, znaczy dosłownie „barbarzyńca”).

9 marca 1955
Na VII plenum Rady Państwa w Pekinie, w obecności delegacji tybetańskiej, zapada decyzja o utworzeniu Komitetu Przygotowawczego Tybetańskiego Regionu Autonomicznego (KPTRA). Dalajlama zostaje jego przewodniczącym, a Panczenlama wiceprzewodniczącym.

maj 1955
Do centralnego Tybetu dociera pierwsza fala uchodźców z Khamu i Amdo.

1 sierpnia 1955
Ambasadorowie USA i ChRL prowadzą tajne rozmowy w Warszawie.

16 sierpnia 1955
Takcer Rinpocze, starszy brat Dalajlamy, uzyskuje azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych.

wrzesień 1955
W Lhasie, Szigace i Gjance powołane zostaje drugie Mimang Congdu. Domaga się przywrócenia władzy Dalajlamy i wycofania AL-W z Tybetu. Powstaje „Ujgurski Region Autonomiczny” Xinjiang.

30 września 1955
Pierwsza sesja KPTRA w Lhasie.

17 października 1955
Aresztowanie przywódców Mimang Congdu.

1956
CIA podejmuje decyzję o aktywnym wspieraniu tybetańskich powstańców. W Khamie powstaje nieformalny sojusz Tensung Danglang Magar, „Ochotnicza Armia Obrońców Buddyzmu”.

luty-marzec 1956
Podczas obchodów Monlamu, Wielkiego Święta Modlitwy, na ulicach Lhasy pojawiają się antychińskie plakaty i ulotki, przypisywane Mimang Congdu, które rośnie w siłę i cieszy coraz większym poparciem mnichów i elit politycznych.

22 kwietnia 1956
Uroczysta inauguracja marionetkowego rządu, KPTRA.

1 czerwca 1956
68-dniowe oblężenie klasztoru Lithang kończy się zbombardowaniem pełnej uchodźców i mnichów świątyni.

lipiec 1956
KPTRA wysyła XVI Gjalła Karmapę i Ngabo do Czamdo, by nakłonić powstańców do złożenia broni.

październik 1956
Pekin wyraża sprzeciw wobec sowieckich planów zbrojnej interwencji w Polsce.

1 listopada 1956
Chiny zezwalają Dalajlamie na przyjęcie zaproszenia do Indii.

22 listopada 1956
Dalajlama i Panczenlama wyjeżdżają do Indii na uroczyste obchody Budda Dżajanti, 2500. rocznicy urodzin Buddy.

25 listopada 1956
Dalajlama spotyka się z premierem Indii Jawaharlalem Nehru. Władze chińskie obawiają się, że może nie wrócić do Tybetu. Wielu Tybetańczyków liczy, że zostanie w Indiach, zacznie zabiegać o wsparcie społeczności międzynarodowej (zwłaszcza Stanów Zjednoczonych) i odrzuci Siedemnastopunktową Ugodę.

28 listopada 1956
Pekin ogłasza plan przeniesienia pięciu tysięcy Hanów (Chińczyków) na teren Tybetu.

grudzień 1956
Gonpo Taszi, kupiec z Khamu, zaczyna organizować podziemną armię Czuszi Gangdruk, „Cztery Rzeki, Sześć Pasm”.

początek 1957
Powstanie przenosi się z Khamu do centralnego Tybetu. Wokół Lhasy koczują tysiące uchodźców.

luty 1957
CIA potajemnie szkoli pierwszych tybetańskich bojowników na Saipanie (Mariany Północne).
Mao wygłasza słynne przemówienie o „sprzecznościach wśród ludu”.

6 lutego 1957
Do Tybetu dociera 50 tysięcy chińskich osadników, którzy mają „zagospodarować nieużytki”.

15 lutego 1957
Dalajlama wraca do Tybetu, choć prywatnie odradza mu to wielu dostojników i najbliższych krewnych. Część chińskich przywódców krytykuje szowinizm kadr Han w Tybecie.

27 lutego 1957
Mao ogłasza zawieszenie reform w Tybecie na sześć lat (lub „dłużej”, jeśli Tybetańczycy „nie będą na nie jeszcze gotowi”).

kwiecień 1957
150 tysięcy żołnierzy AL-W przypuszcza kontratak w Khamie.

maj 1957
Grupa kupców z Khamu, w tym Gonpo Taszi, sponsoruje rytualne modlitwy o długie życie Dalajlamy. We wszystkich regionach Tybetu zbiera się datki na złoty tron, który ma zostać ofiarowany Jego Świątobliwości – przy okazji zawiązują się struktury podziemnej armii.

1 maja 1957
Mao ogłasza kampanię „stu kwiatów”, wzywając intelektualistów do „otwartego krytykowania partii”, co ma służyć jej „odbiurokratyzowaniu” i „rozwojowi”. Po pięciu tygodniach, przerażony skalą i ciężarem oskarżeń, rozpoczyna kampanię walki z „prawicowymi odchyleniami”, która trwa dwa lata. Setki tysięcy intelektualistów, artystów, studentów i robotników, którzy posłuchali jego apelu, trafiają do więzień, obozów pracy lub przed plutony egzekucyjne.

4 lipca 1957
Podczas uroczystej ceremonii w Norbulingce Dalajlama otrzymuje złoty tron, symbolizujący jego najwyższą władzę w Tybecie.
Otwarcie drogi Xinjiang-Tybet.

21 sierpnia 1957
Pierwszy – i jedyny – lot amerykańskiego samolotu szpiegowskiego U2 nad Tybetem.

październik-listopad 1957
Amerykanie przerzucają do Tybetu pięciu przeszkolonych przez CIA Khampów. Robią wszystko, by ukryć swój udział w operacji – za sterami samolotów siadają nie amerykańscy, ale polscy piloci (Franciszek Czekalski i Jan Drobny), którzy zostali na Zachodzie po zakończeniu II wojny światowej.

15 października 1957
ZSRR podejmuje decyzję o przekazaniu Chinom bomby atomowej.

1958
Kampania zwalczania „prawicowych odchyleń”. Umiarkowani przywódcy, którzy ostrzegali przed szowinizmem Hanów w Tybecie, zostają oskarżeni o podsycanie nacjonalizmu.
Mao wypowiada wojnę „czterem szkodnikom” – szczurom, muchom, komarom i, przede wszystkim, wróblom – których zabijanie staje się obowiązkiem każdego Chińczyka. Rok później, z powodu braku ptaków, plony niszczy szarańcza.

1958-60
Kampania „wielkiego skoku”. Krajem rządzić ma „generał żelazo”. Pola leżą odłogiem, chłopi usiłują wytapiać stal w przydomowych dymarkach (tam, gdzie brakuje rudy – z narzędzi i naczyń, gdyż wszystkich obowiązują wyśrubowane normy).

początek 1958
Ponad 15 tysięcy rodzin tybetańskich uchodźców szuka schronienia w Lhasie i jej okolicach. Wielu kieruje się do Lhokhi, gdzie powstaje największa, zrzeszająca głównie Khampów, organizacja ruchu oporu „Cztery Rzeki, Sześć Pasm”.

9 lutego 1958

Rozpoczyna się kampania edukacji socjalistycznej wśród mniejszości narodowych.

17 kwietnia 1958
Powstanie w Kangca. Pojmani przez Chińczyków przywódcy odbierają sobie życie.

13 czerwca 1958
Chiny uruchamiają pierwszy reaktor jądrowy.

16 czerwca 1958
Formalne powołanie „Czterech Rzek, Sześciu Pasm”.

24 czerwca 1958
Mao każe AL-W przygotować się na wypadek powszechnego powstania w Tybecie.

lipiec 1958
CIA organizuje pierwsze zrzuty broni dla powstańców. Przestarzały sprzęt i uzbrojenie – kupowane głównie na złomowiskach – dobiera się tak, by nikt nie powiązał go z USA.
Chiny powołują ośrodek badań nad bronią jądrową (Dziewiątą Akademię) w Amdo.

5 lipca 1958
Władze prowincji Qinghai przekazują Komitetowi Centralnemu raport o powstaniu w Amdo, które jest w nim przedstawione jako „konflikt klasowy”.

sierpień 1958
Wedle wspomnień A. Gromyki, Mao proponuje ZSRR wciągnięcie oddziałów amerykańskich na teren Tybetu i zniszczenie ich bronią jądrową. Moskwa odmawia.

27 sierpnia 1958
Komitet Centralny publikuje raport, w którym dowodzi, że „kwestia etniczna jest w istocie kwestią klasową”. Oznacza to zasadnicze zmiany w polityce Pekinu wobec „mniejszości narodowych”.

wrzesień 1958
Bojownicy „Czterech Rzek, Sześciu Pasm” zabierają z klasztoru Szang Gaden Czokhor ukrytą tam broń tybetańskiego regimentu Dzangthang.
Wydalenie 69 procent członków partii z okręgu Xunhua (w Amdo); aresztowanie ponad 70 procent wysokich funkcjonariuszy.

październik 1958
Wszyscy inkarnowani lamowie z Silingu zostają zmuszeni do udziału w „sesjach edukacyjnych”, a następnie wysłani do obozów pracy. Zamykanie klasztorów.

6 listopada 1958
„Komunalizacja jednym krokiem”: wprowadzenie komun w Amdo i Khamie. W całym Tybecie dochodzi do wystąpień przeciwko chińskim rządom.

luty-marzec 1959
Wielkie Święto Modlitwy, podczas którego Dalajlama składa publiczny egzamin na tytuł gesze lharampa (odpowiednik doktoratu z filozofii buddyjskiej).

3 marca 1959
Wyrocznia Neczung mówi, że Dalajlama powinien pozostać w Lhasie.

5 marca 1959
Ostatni dzień Monlamu. Dalajlama przenosi się do letniej rezydencji, Norbulingki.

7 marca 1959
Sztab Główny AL-W zaprasza Dalajlamę na przedstawienie teatralne, które ma się odbyć 10 marca.

9 marca 1959
Dalajlama ogłasza, że weźmie udział w spektaklu. Chińczycy chcą, żeby przyszedł sam, bez straży przybocznej oraz tradycyjnego orszaku dostojników i ministrów, którzy, powołując się na słowa wyroczni, zaczynają się obawiać, że AL-W może go uwięzić i wywieźć do Pekinu. Bezskutecznie namawiają Dalajlamę do odwołania wizyty w Sztabie Głównym. Rozpuszczają pogłoski, że Chińczycy planują porwanie Dalajlamy.

10 marca 1959
Wybuch powstania w Lhasie.
O 10 rano przed Norbulingką gromadzą się tysiące Tybetańczyków, którzy żądają widzenia z Dalajlamą. Atakują urzędników podejrzewanych o prochińskie sympatie, m.in. Sampho, jednego z sygnatariuszy Siedemnastopunktowej Ugody, który pojawia się przed pałacem w mundurze AL-W. Khunczug Sonam Gjaco – również w chińskim uniformie – zostaje pobity na śmierć. Demonstranci wloką jego zwłoki do centrum miasta. Tłum wznosi barykady na drogach do letniej rezydencji Dalajlamy. Powołany ad hoc Komitet Jedności (reprezentujący Kham, Amdo i U-Cang) wypowiada Siedemnastopunktową Ugodę.

11 marca 1959
AL-W ściąga do Lhasy ciężką artylerię.

12 marca 1959
W Szol, wiosce u podnóża Potali, zbiera się około 50 tybetańskich urzędników, którzy popierają powstanie i mianują się „Zgromadzeniem Ludowym”. Przez Lhasę przetacza się demonstracja kobiet. Kaszag zezwala na wydawanie broni z arsenałów rządowych.

13 marca 1959
W Szol wiecują tysiące Tybetańczyków. Mówcy krytykują Chińczyków i domagają się przywrócenia niepodległości Tybetu. Tłum żąda wypowiedzenia Siedemnastopunktowej Ugody. Protestujący twierdzą, że złamali ją sami Chińczycy, ograniczając władzę Dalajlamy.

17 marca 1959
Chińska armia ostrzeliwuje – na postrach – kilka punktów w mieście. Rankiem dwa pociski wybuchają na tyłach Norbulingki. Wieczorem, po kolejnych konsultacjach z wyrocznią państwową, Dalajlama potajemnie ucieka z pałacu.

20 marca 1959
Komitet Centralny upoważnia Dowództwo Okręgu w Tybecie do stłumienia powstania. AL-W otrzymuje rozkaz odzyskania kontroli nad miastem i przystępuje do bombardowania Norbulingki i klasztoru Sera.

21 marca 1959
Żołnierze AL-W zajmują świątynię Ramocze i niszczą akademię medyczną Czakpori.

22 marca 1959
Ostrzelanie i zajęcie Dżokhangu. Ngabo ogłasza, że armia przejęła kontrolę nad miastem. Ze zdobytych w 1966 roku tajnych dokumentów AL-W wynika, że w samej Lhasie zabito 87 tysięcy Tybetańczyków.

23 marca 1959
Nad Potalą pojawia się chińska flaga. Media donoszą, że „nad miastem łopoce na wietrze chiński sztandar, symbol szczęścia, witający nowe narodziny tego starożytnego miasta”.

28 marca 1959
Chiny wydają oświadczenie, podpisane przez premiera Zhou Enlaia, w którym stwierdzają, że „rebelia” oznacza „podarcie” Ugody i że „rząd lokalny” zostaje rozwiązany. Dalajlama uzyskuje potwierdzenie, iż rząd Indii gotów jest udzielić mu azylu. Tybet opuszcza przywódca powstańców Gonpo Taszi. Rada państwa ogłasza rozwiązanie lokalnego rządu Tybetu; osiemnastu dostojników, którzy uciekli z Dalajlamą, zostaje zdymisjonowanych. W Szigace i w klasztorze Taszilhunpo, które nie biorą udziału w powstaniu, panuje spokój.

29 marca 1959
Panczenlama wysyła telegram do Mao, w którym wyraża poparcie dla stłumienia powstania. Zhou Enlai mianuje Panczenlamę nowym przewodniczącym KPTRA.

30 marca 1959
Dalajlama przekracza granicę Indii.

kwiecień 1959
Z Tybetu płynie gigantyczna fala uchodźców. Wśród pierwszych osób, które udzielają im pomocy, są mieszkający w Indiach Polacy – Maurycy Friedmann i malarka Uma Devi.

18 kwietnia 1959
Dalajlama dociera do Tezpuru w północnych Indiach. Następnego dnia wygłasza przemówienie; mówi o złamaniu przez Chiny postanowień narzuconej Tybetowi Siedemnastopunktowej Ugody oraz oświadcza, że uciekł do Indii z własnej woli. Pekin oficjalnie utrzymuje, że został uprowadzony.

29 kwietnia 1959
„Gdziekolwiek jestem ja i mój gabinet, dla narodu tybetańskiego jesteśmy rządem Tybetu” – Dalajlama powołuje rząd emigracyjny w Majsurze.

17 lipca 1959
W Tybecie rozpoczyna się kampania „trzech anty” („spisek duchowieństwa”, „praca przymusowa”, „niewolnictwo”) i „dwóch redukcji” (podatków i długów).

26 lipca 1959
Pierwszy wielki, publiczny thamzing – „wiec walki klasowej” – najważniejszych więźniów w Lhasie.

wrzesień 1959
Władze aresztują tysiące mnichów z lhaskich klasztorów.
CIA zrzuca na teren Tybetu przeszkolonych w USA partyzantów.

wrzesień-październik 1959
Władze zaczynają przewozić setki tybetańskich więźniów do obozów pracy w Chinach.

22 września 1959
Panczenlama przyjeżdża do Pekinu na obchody dziesiątej rocznicy utworzenia ChRL i spotyka się z Mao, by omówić sytuację w Tybecie.

29 września 1959
Inauguracja Komitetu Przygotowawczego OLPKK w Lhasie.

21 października 1959
Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjmuje – 45 głosami do 9 – Rezolucję 1353 (XIV), w której wzywa Chiny do poszanowania praw człowieka w Tybecie i prawa narodu tybetańskiego do samostanowienia.

1960
AL-W odzyskuje kontrolę nad całym terytorium Tybetu. Tybetańscy powstańcy zakładają bazy w nepalskim królestwie Lo (Mustang).
Międzynarodowa Komisja Prawników stwierdza, że „w Tybecie doszło do aktów ludobójstwa”.
Reforma rolna w Tybecie środkowym. Panczenlama towarzyszy Li Weihanowi w podróży po południowych Chinach. Mówi o poważnych błędach, jakie popełniono tłumiąc powstanie. Li spisuje opinie Panczenlamy i prosi go o sprostowanie ewentualnych przeinaczeń lub rozwinięcie tekstu. Komisja ds. Narodowości bada sytuację w Tybecie. Zhang Guohua zostaje wezwany do Pekinu; Zhou Enlai każe mu „rządzić łagodnie” i „uspokoić umysły ludu”.

luty 1960
W Bylakuppe (południowe Indie) powstaje pierwsza z ponad pięćdziesięciu tybetańskich osad na wygnaniu.

29 kwietnia 1960
Dalajlama zajmuje nową rezydencję w Dharamsali.

maj 1960
W Majsurze powstaje pierwsza z niemal dziewięćdziesięciu działających obecnie tybetańskich szkół na wychodźstwie, a w Dharamsali – sierociniec, będący zalążkiem Tybetańskiej Wioski Dziecięcej (TCV).

2 września 1960
„Dzień demokracji” – powołanie tybetańskiego parlamentu na wychodźstwie.

10 września 1960
Chiny wydalają z Tybetu wszystkich (300) sowieckich doradców.

1960-62
Ponad 150 Tybetańczyków przechodzi szkolenie w bazach CIA w Stanach Zjednoczonych.

1961
Zainicjowany przez Mao „wielki skok” kończy się katastrofą, głód zabiera co najmniej 30 milionów ludzi.

5 stycznia 1961
Komisja ds. Narodowości przedstawia raport Komitetowi Centralnemu. Partia przyznaje się do popełnienia błędów w trakcie tłumienia powstania.

23 stycznia 1961
Panczenlama spotyka się z Mao, Zhou Enlaiem i Deng Xiaopingiem. Mao zgadza się na korektę „lewackich odchyleń” w Tybecie i wydaje stosowną „sześciopunktową instrukcję”.

2 kwietnia 1961
Ogłoszenie nowej, bardziej liberalnej polityki w Tybecie.

19 kwietnia 1961
KPTRA informuje, że „reformy demokratyczne” objęły już 850 tysięcy chłopów.

29 kwietnia 1961
Stały Komitet KPTRA wydaje zarządzenie, zobowiązujące wszystkich mnichów i lamów do udziału w sesjach „edukacji politycznej”.

25 października 1961
Podczas jednego z wypadów w głąb Tybetu partyzanci z Mustangu rozbijają konwój AL-W i zdobywają 1.600 stron ściśle tajnych dokumentów, które przekazują Amerykanom. Stają się one podstawą wiedzy Stanów Zjednoczonych o sytuacji w ChRL i uchodzą za jedną z najcenniejszych zdobyczy szpiegowskich w dziejach zimnej wojny.

20 grudnia 1961
Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjmuje Rezolucję 1723 (XVI), w której wzywa ChRL do zaprzestania „praktyk, pozbawiających naród tybetański podstawowych wolności i praw człowieka, w tym prawa do samostanowienia”.

1962
Panczenlama prowadzi inspekcję w tybetańskojęzycznych regionach Sichuanu, Qinghai, Yunnanu i Gansu. Informuje partię, że sytuacja na tych terenach jest gorsza niż przed „wyzwoleniem”.

21 kwietnia 1962
Sympozjum na temat „pracy wśród narodowości”, zorganizowane przez OZPL i OLPKK. Li Weihan zachęca bezpartyjnych do swobodnego wypowiadania poglądów. Gesze Szerab Gjaco, wiceprzewodniczący ZPL w Qinghai, krytykuje lewackie odchylenia. Panczenlama prosi, by władze nie wykorzystywały konferencji do „wywabiania węża z nory”, i zaczyna pracować nad „Petycją siedemdziesięciu tysięcy znaków”.

maj 1962
Lama Ngulczu i Cze Dzigme błagają Panczenlamę, by nie pokazywał nikomu swojej petycji.

18 maja 1962
Panczenlama spotyka się z Zhou Enlaiem i informuje o treści petycji Li Weihana, Zhang Jingwu, Zhang Guohuę oraz Ngabo Ngałanga Dzigme.

czerwiec 1962
Wydrukowana petycja zostaje przekazana najwyższym przywódcom partii. Mao spotyka się z Panczenlamą, by omówić jej treść.

20 lipca 1962
Petycja Panczenlamy zostaje uznana za wartościową krytykę partii. Li Weihan omawia ją z najwyższymi dygnitarzami. Powstają „cztery dokumenty”, które mają wyznaczać strategię „korygowania błędów” w Tybecie.

lato 1962
Mao ostro krytykuje Li Weihana, mówiąc, że „wydział pracy Frontu Jedności nie rozumie walki klasowej i szykuje się do kapitulacji”. Krytykuje również Panczenlamę i jego stronnika, wicepremiera Xi Zhongxuna.

wrzesień 1962
Głównym tematem X plenum VIII Komitetu Centralnego jest walka klasowa. Powrót radykalnych reform.

24 września 1962
Li Weihan i Xi Zhongxun zostają zdymisjonowani. Front Jedności zwołuje nadzwyczajny zjazd, by poddać krytyce działalność Li, którego uznaje za „kapitulanta i rewizjonistę”.

koniec września 1962
Zhang Jingwu wraca do Lhasy z informacją o dymisji Li Weihana. W tym samym duchu krytykowani są Panczenlama i Gesze Szerab Gjaco.

październik 1962
Komitet Roboczy informuje, że Panczenlama – który nie jest dopuszczany do udziału w spotkaniach, choć formalnie nadal piastuje swoje stanowiska w KPTRA – popełnił poważne błędy.

20 października 1962
Ostateczna klęska uprawianej przez Nehru polityki Hindi-Chini bhai-bhai, „indyjsko-chińskiego braterstwa”. Po miesiącach tajnych operacji i budowania dróg ChRL atakuje z terytorium Tybetu zupełnie nie przygotowane Indie i błyskawicznie zajmuje trzecią część Ladakhu.

1963
Panczenlama nie może opuszczać Szigace.

marzec 1963
Dalajlama ogłasza demokratyczną konstytucję, opartą na wartościach buddyjskich i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, jako model ustawy zasadniczej przyszłego, wolnego Tybetu. Kładzie nacisk na konieczność dalszej demokratyzacji administracji tybetańskiej i oświadcza, że po odzyskaniu przez Tybet niepodległości nie będzie piastował żadnego stanowiska politycznego.

1964
W Chinach trwa kampania „czterech porządków” (w polityce, gospodarce, organizacji i ideologii), a w Tybecie – „trzech wielkich edukacji” (walka klasowa, patriotyzm i socjalizm).

sierpień 1964
Dziesięć tysięcy tybetańskich studentów i uczniów demonstruje w Lhasie przeciwko polityce Chin wobec Tybetu.

18 września 1964
VII plenum KPTRA przeradza się w pięćdziesięciodniowy „wiec krytyki” i thamzing Panczenlamy. Cze Dzigme i Lama Ngulczu zostają uznani za „czarnych organizatorów”.
W Lhasie i Szigace otwiera się wystawy, ujawniające zdradziecką, antypartyjną działalność „kliki Panczena”.

4 października 1964
Partia nakłada Panczenlamie „trzy czapki hańby”, uznając go za „element” antypartyjny, antyludowy i antysocjalistyczny. „Pałający słusznym gniewem lud” kamienuje jego psy, które „codziennie karmiono świeżym mięsem”.

16 października 1964
Chiny przeprowadzają pierwszy próbny wybuch bomby atomowej (w Xinjiangu). Mao, który nazywa bombę A „papierowym tygrysem”, twierdzi, że Pekinowi idzie wyłącznie o „przełamanie monopolu atomowego i zlikwidowanie broni jądrowej”.

grudzień 1964
Podczas obrad III OZPL Zhou Enlai ogłasza decyzję o pozbawieniu Dalajlamy funkcji przewodniczącego KPTRA. Informuje również, że „na życzenie ludu” Panczenlama zostaje odwołany ze stanowiska p.o. przewodniczącego i wykluczony z KPTRA. OZPL pozbawia Dalajlamę stanowiska wiceprzewodniczącego.

1965
Panczenlama przebywa w areszcie domowym w Pekinie.
CIA informuje tybetańskich partyzantów, że fundusze na ich operacje będą stopniowo ograniczane.

25 sierpnia 1965
XV sesja Stałego Komitetu III OZPL przyjmuje rezolucję w sprawie inauguracji TRA.

1 września 1965
Utworzenie Tybetańskiego Regionu Autonomicznego – formalne przekreślenie Siedemnastopunktowej Ugody.

8 września 1965
Ngabo Ngałang Dzigme zostaje mianowany przewodniczącym TRA.

9 września 1965
Uroczysta inauguracja TRA podczas I sesji pierwszego regionalnego ZPL.

18 grudnia 1965
Zgromadzenie Ogólne ONZ potwierdza – Rezolucja nr 2079 (XX) – wszystkie postanowienia rezolucji z roku 1961.

luty 1966
Pekin zakazuje Tybetańczykom obchodzenia Monlamu.

maj 1966
Rozpoczyna się dziesięcioletnia rewolucja kulturalna. W Tybecie, jak to na „prowincji”, trwa nieco dłużej. W całym kraju dochodzi do aktów niewyobrażalnego barbarzyństwa – np. rytualnego kanibalizmu. Dziesiątki milionów nowych ofiar.

sierpień 1966
Czerwonogwardziści z Tybetańskiego i Centralnego Instytutu Mniejszości wyprowadzają Panczenlamę na wiec „walki klasowej” na pekińskim stadionie Xiannongtan. Wśród oprawców są jego brat i bratowa, która oskarża go o gwałt.

26 sierpnia 1966
Czerwonogwardziści rozpoczynają rewolucję kulturalną w Tybecie od zbezczeszczenia i splądrowania lhaskiego Dżokhangu.

28 sierpnia 1966
28 tysięcy czerwonogwardzistów organizuje w Lhasie wiec i żąda niszczenia „czterech starych”.

wrzesień 1966
Panczenlama zostaje przeniesiony do baraków wojskowych, a następnie do Qincheng – najbardziej strzeżonego więzienia w Chinach.

17 czerwca 1967
Chiny przeprowadzają pierwszy próbny wybuch bomby wodorowej.

20 czerwca 1967
Zhang Guohua, pierwszy sekretarz partii w TRA, zostaje skierowany do Sichuanu.

listopad 1967
Dalajlama po raz pierwszy wyjeżdża z Indii – do Tajlandii i Japonii.

4 listopada 1968
Dalajlama spotyka się z ojcem Thomasem Mertonem.

wiosna 1969
Powstanie w Phala.

2 marca 1969
Starcia na granicy sowiecko-chińskiej.

13 czerwca 1969
Wybuch powstania w Njemo. Partyzantami dowodzi młoda mniszka Trinlej Czedron, opętana, jak wierzą Tybetańczycy, przez lokalne bóstwo opiekuńcze. Z czasem walki obejmują co najmniej 18 sąsiednich okręgów. Zryw kończy się w Lhasie publiczną egzekucją Trinlej i jej piętnastu oficerów.

9 września 1969
R. Nixon nakazuje podjęcie tajnych rozmów z Chinami – na szczeblu ambasad – w Warszawie.

27 lipca 1970
Radio Lhasa donosi o stłumieniu „zbrojnego powstania”.

7 października 1970
Powołanie Tybetańskiego Kongresu Młodzieży (TYC) w Indiach.

styczeń 1971
Chiny instalują głowice nuklearne w Kotlinie Cajdamskiej w Amdo.

9 lipca 1971
H. Kissinger prowadzi tajne negocjacje w Pekinie.

sierpień 1971
CIA zrywa wszelkie kontakty z tybetańskimi powstańcami.

13 września 1971
Minister obrony Lin Biao – oskarżony później o próbę zorganizowania przewrotu i pośmiertnie wykluczony z KPCh – ginie w katastrofie lotniczej w Mongolii; czystka w dowództwie armii.

25 października 1971
Zgromadzenie Ogólne opowiada się za przyjęciem ChRL, która zajmuje w ONZ miejsce Republiki Chińskiej (Tajwanu).

grudzień 1971
Tybetańskie oddziały armii indyjskiej walczą z wojskami pakistańskimi w Bangladeszu.

21 lutego 1972
Prezydent USA R. Nixon składa wizytę w Chinach.

27 lipca 1972
Chińskie protesty przeciwko pomocy ONZ dla tybetańskich uchodźców.

1 sierpnia 1972
Chiny po raz pierwszy korzystają z prawa weta w ONZ, blokując przyjęcie Bangladeszu.

29 września 1973
Dalajlama rozpoczyna pierwszą wizytę w Europie od spotkania z papieżem Pawłem VI.

marzec 1974
Kampania przeciwko Lin Biao i Konfucjuszowi; w Tybecie, nieco zmodyfikowana, wymierzona jest w „kliki dalaja i panczena”.

sierpień 1974
Wojska nepalskie i AL-W atakują tybetańskie bazy w Mustangu. Rząd Nepalu domaga się ich likwidacji. Dalajlama prosi powstańców o złożenie broni. Ci, którzy ślubowali walczyć do końca, odbierają sobie życie. Zbrojny ruch oporu przestaje istnieć.

29 września 1974
Sowiecka agencja prasowa TASS oskarża Chiny o przekształcenie się w „potężną siłę militarną, która zagraża reszcie świata”.

styczeń 1976
Umiera Zhou Enlai. Rozruchy na Tiananmen.

9 września 1976
Umiera Mao Zedong. „Drobiazg, ale przyjemny”, notuje Andriej Tarkowski. Według różnych szacunków jego rządy kosztowały życie od 40 do ponad 70 milionów obywateli ChRL (dla porównania, liczbę ofiar Hitlera szacuje się na 34 miliony, a Stalina – na 20 milionów).

październik 1976
Aresztowanie „bandy czworga”.

1977
Rehabilitacja Deng Xiaopinga.

10 października 1977
Panczenlama wychodzi z więzienia.

luty 1978
Pierwsze publiczne wystąpienie Panczenlamy od 1965 roku.

marzec 1978
Panczenlama zostaje członkiem stałego komitetu OLPKK.

listopad 1978
Władze chińskie z wielką pompą zwalniają z więzień 34 Tybetańczyków – w większości sędziwych byłych urzędników rządu Tybetu.

grudzień 1978
Trzecie plenum XI zjazdu KPCh zapowiada zwrot ideologiczny i politykę „otwartych drzwi”. Tybetańczycy odzyskują prawo do praktykowania religii.

1979
ChRL (jak wszystkie państwa totalitarne, premiująca wcześniej „rozrodczość”) wprowadza politykę „jedna rodzina – jedno dziecko”. Władze nie biorą pod uwagę odwiecznej preferencji dla chłopców, którzy w tradycji chińskiej kontynuują linię rodziny. Noworodki płci żeńskiej są porzucane; sytuacja w sierocińcach sprawia, że nazywa się je „salami śmierci”. Kobiety, które chcą urodzić dziecko, muszą ubiegać się o stosowne zezwolenia; specjalne urzędy kontrolują ich cykle menstruacyjne. Za urodzenie „nadliczbowych” dzieci grożą surowe kary – od grzywny i dymisji po zburzenie domu. „Pozalimitowe” potomstwo nie ma prawa do zameldowania, opieki lekarskiej, edukacji. Według niezależnych ekspertów w ciągu następnych 20 lat za decyzję partii płaci życiem 15 milionów niemowląt i płodów płci żeńskiej – innymi słowy, w ChRL co minutę giną dwie dziewczynki. Choć owa polityka formalnie nie dotyczy „mniejszości narodowych”, narzuca się ją również w Tybecie, dokonując przymusowych sterylizacji i aborcji – nawet w ósmym miesiącu ciąży.

styczeń 1979
Deng Xiaoping, Wielki Architekt, ogłasza politykę otwarcia na świat. Zaprasza Dalajlamę do powrotu z wygnania, ma on jednak mieszkać w Pekinie.

17 lutego 1979
120 tysięcy żołnierzy AL-W atakuje Wietnam. Miesiąc później Pekin ogłasza sukces „karnej ekspedycji” – która w istocie kończy się porażką – i wycofuje swoje wojska.

12 marca 1979
Deng Xiaoping spotyka się z Gjalo Thondupem, starszym bratem Dalajlamy, i wyraża gotowość do rozmawiania o wszystkim poza „pełną niepodległością” Tybetu.

sierpień 1979
Do Tybetu przybywają pierwsi wysłannicy Dalajlamy. Wszędzie witają ich demonstracje niepodległościowe i błagania o jak najszybszy powrót Jego Świątobliwości.
Panczenlama zostaje wiceprzewodniczącym V OZPL.

1980
„Ściana demokracji” w Pekinie.
Panczenlama spotyka się z Deng Xiaopingiem (po raz pierwszy od 1962 roku), a Dalajlama z Janem Pawłem II.

kwiecień 1980
I Forum poświęcone Pracy w Tybecie; obrady prowadzi Hu Yaobang, pierwszy sekretarz KPCh.

maj-lipiec 1980
Tybet odwiedzają dwie kolejne misje z Dharamsali.

23 maja 1980
Hu Yaobang przybywa do Lhasy, przeprasza Tybetańczyków za katastrofę, jaką okazały się trzy dziesięciolecia chińskich rządów, i ogłasza program reform – zniesienie systemu komun, odwołanie większości chińskich urzędników, ogłoszenie amnestii podatkowej w regionach wiejskich, przywrócenie praw religijnych i kulturowych. Ren Rong zostaje odwołany ze stanowiska sekretarza partii TRA.

29 czerwca 1980
Stanowisko sekretarza partii TRA obejmuje Yin Fatang.

lipiec 1980
Panczenlama zostaje honorowym przewodniczącym Związku Buddyjskiego Chin.

10 lipca 1980
Cze Dzigme, Lama Ngulczu i inni oskarżeni „w sprawie Panczenlamy” zostają pośmiertnie zrehabilitowani.

1981
Chiny wpuszczają do Tybetu pierwszych zagranicznych turystów.

28 lipca 1981
Hu Yaobang przekazuje tybetańskiemu wysłannikowi dokument zatytułowany „Pięciopunktowa polityka wobec Dalajlamy”, sprowadzający problem Tybetu do osobistego statusu Jego Świątobliwości.

5 listopada 1981
Umiera XVI Karmapa Rangdziung Rikpi Dordże.

24 kwietnia 1982
Wysłannicy Dalajlamy rozmawiają w Pekinie z chińskimi przywódcami. Rokowania nie przynoszą żadnych znaczących rezultatów.

3 lipca 1982
Panczenlama przybywa do Tybetu (po raz pierwszy od 1965 roku).
Agencja TASS donosi, „że Chiny prowadzą próby jądrowe w różnych regionach Tybetu, by określić stopień napromieniowania miejscowej ludności”.

22 lipca 1982
Po dwudziestu latach Panczenlama wraca do swego klasztoru, Taszilhunpo.

październik 1982
„Chińskie rządy w Tybecie są bardziej okrutne od wszystkich innych reżimów komunistycznych”, pisze Aleksander Sołżenicyn.

listopad 1982
Komitet Centralny KPCh i Rada Państwa ogłaszają dekret w sprawie przymusowej sterylizacji małżeństw, posiadających dwoje – lub więcej – dzieci.

1983
Pekin stawia na rozwój turystyki w Tybecie. Pierwsza wielka fala chińskich osadników.
Chiny ogłaszają kampanię yanda, „mocne uderzenie” w rosnącą przestępczość.

październik 1983
Deng inicjuje kampanię zwalczania „duchowego plugastwa” – „indywidualizmu” i zachodnich, „dekadenckich” wpływów – której ofiarą padają głównie artyści i wierni niezależnych kościołów chrześcijańskich.

1984
II Forum wstrzymuje proces odsyłania Hanów do Chin i ogłasza program uprzemysłowienia TRA.
Pekin proponuje państwom zachodnim składowanie odpadów radioaktywnych na terenie Tybetu.

19 października 1984
Druga tura bezowocnych rozmów chińsko-tybetańskich w Pekinie.

1985
Chiny publikują statystyki, z których wynika, iż od 1959 roku powierzchnia tybetańskich lasów zmniejszyła się o 46 procent. Tybetańska diaspora szacuje, że do Chin wywieziono drewno warte miliardy dolarów.

26 czerwca 1985
Narodziny XVII Karmapy.

lipiec 1985
Wizytę w Tybecie – odwlekaną przez Pekin od jesieni 1980 roku – składa czwarta misja z Dharamsali.

21 sierpnia 1985
Panczenlama przyjeżdża do Lhasy na uroczyste obchody dwudziestej rocznicy utworzenia TRA.

28 listopada 1985
Panczenlama mówi na wiecu, że kluczem do polityki reform jest wyplenienie lewackiej ideologii i potępienie rewolucji kulturalnej.

17 lutego 1986
Po raz pierwszy od 20 lat władze zezwalają na obchodzenie Wielkiego Święta Modlitwy w Lhasie.

14 września 1986
Panczenlama prowadzi inspekcję w Czamdo. „Zauważyłem dziwne zjawisko wśród kadr, robotników i lamów – mówi. – Kadry nie wiedzą nic o polityce, robotnicy nie mają pojęcia o technologii, a lamowie nie umieją recytować modlitw. Czy w tej sytuacji mogą być panami swego losu?”

27 października 1986
Jan Paweł II zwołuje wielkie spotkanie przywódców różnych religii, którzy wspólnie modlą się o pokój na świecie w Asyżu.

styczeń 1987
Odsunięcie Hu Yaobanga.

28 marca 1987
Panczenlama wygłasza nieformalne przemówienie na forum Stałego Komitetu TRA OZPL w Pekinie; surowa krytyka polityki Chin w Tybecie przywodzi na myśl „Petycję siedemdziesięciu tysięcy znaków”.

lipiec 1987
Zniesienie obowiązującego do 1949 roku stanu wojennego na Tajwanie.

4 lipca 1987
V Sesja IV ZPL TRA, Panczenlama walczy o miejsce języka tybetańskiego w edukacji i administracji.

21 września 1987
Na forum Komisji Praw Człowieka Kongresu Stanów Zjednoczonych Dalajlama przedstawia pięciopunktowy plan pokojowy, przewidujący przekształcenie Tybetu w strefę pokoju, położenie kresu masowemu przesiedlaniu Chińczyków, przywrócenie fundamentalnych praw człowieka i demokratycznych swobód, rezygnację Chin z produkcji broni jądrowej i składowania odpadów radioaktywnych w Tybecie, oraz wzywający do podjęcia poważnych negocjacji w sprawie przyszłości Tybetu.

27 września 1987
Pierwsza manifestacja niepodległościowa w stolicy Tybetu. Inicjują ją mnisi z Drepungu. Policja bije demonstrantów i aresztuje co najmniej 26 osób. W ciągu najbliższych trzech miesięcy w Lhasie dochodzi do dziewięciu masowych protestów.

1 października 1987
Rocznica utworzenia Chińskiej Republiki Ludowej. Policja zatrzymuje 34 mnichów demonstrujących na Barkhorze. Mnisi z Sera i Dżokhangu, do których dołącza tłum świeckich, okrążają Barkhor, protestując przeciwko brutalności władz wobec duchownych. Policja zatrzymuje kolejnych 60 osób. Dochodzi do aktów przemocy. Aresztowani zostają przewiezieni na komisariat w południowo-zachodniej części Barkhoru, który natychmiast otacza tłum dwóch, trzech tysięcy osób, domagających się uwolnienia zatrzymanych. Policjanci próbują dokonać kolejnych aresztowań. Tybetańczycy ciskają kamieniami w chińskich kamerzystów i funkcjonariuszy, stojących na dachu komisariatu. Przewracają i palą policyjne samochody. Próbują wyważyć drzwi komisariatu, a potem je podpalają. Czterdziestodziewięcioletni mnich Dziampa Tenzin, który wbiega do środka, by ratować uwięzionych, doznaje ciężkich poparzeń. (Aresztowano go, ale dość szybko zwolniono na prośbę Panczenlamy. Zmarł, w tajemniczych okolicznościach, 22 lutego 1992.) Demonstranci przepędzają kamieniami policyjne posiłki i straż pożarną. Około 11.00 policja otwiera ogień do tłumu. Jest wielu zabitych i rannych.

6 października 1987
Aresztowanie niemal stu mnichów, którzy gromadzą się przed budynkami rządowymi w Lhasie w proteście przeciwko znęcaniu się nad więźniami.

15 grudnia 1987
Pierwsza demonstracja niepodległościowa zorganizowana przez mniszki (z klasztoru Garu).

1988
17 masowych protestów w Lhasie; tylko trzy z nich nie mają charakteru jednoznacznie niepodległościowego.

5 marca 1988
Monlam. Zaraz po zakończeniu procesji, podczas której wyprowadza się na Barkhor posąg Buddy Przyszłości, mnisi zaczynają domagać się uwolnienia Julu Dała Ceringa, nauczyciela buddyjskiego, filozofa i jednego z najsłynniejszych więźniów politycznych Tybetu. W zamieszkach ginie funkcjonariusz paramilitarnej Ludowej Policji Zbrojnej (LPZ), który wypada lub zostaje wypchnięty z okna. Policja katuje mnichów w Dżokhangu. Śmierć ponosi co najmniej pięć osób.

maj 1988
Stały Komitet OZPL formalnie odwołuje trzy oskarżenia, które postawiono Panczenlamie w listopadzie 1964 roku.

15 czerwca 1988
Dalajlama rozwija w Strasburgu pięciopunktowy plan pokojowy, proponując utworzenie samorządnego, demokratycznego Tybetu, stowarzyszonego z Chińską Republiką Ludową.

lipiec 1988
Qiao Shi, szef służb bezpieczeństwa ChRL, składa wizytę w Lhasie, powołuje elitarny oddział LPZ do tłumienia zamieszek i zapowiada „politykę bezlitosnych represji” wobec wszelkich protestów przeciwko chińskim rządom w Tybecie.

21 września 1988
Ambasada ChRL w New Delhi informuje, że Pekin jest gotów do rozmów z przedstawicielami Dalajlamy, pozostawiając wybór miejsca i czasu rokowań Tybetańczykom.

23 września 1988
Rząd emigracyjny wita z radością stanowisko Pekinu, wyrażając nadzieję, że „tym razem Chiny rzeczywiście pragną rozwiązania problemu Tybetu”.

4 października 1988
ChRL ratyfikuje podpisaną dwa lata wcześniej Konwencję przeciwko Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu.

18 listopada 1988
Dialog Pekinu z Dharamsalą zaczyna się załamywać, gdy rząd Chin mnoży warunki wstępne podjęcia negocjacji z przedstawicielami Dalajlamy.

9 grudnia 1988
Władze obawiają się, że 10 grudnia (Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka) może dojść do demonstracji. Służby bezpieczeństwa obstawiają Barkhor. Ulice patrolują wzmocnione oddziały LPZ.

10 grudnia 1988
W Lhasie pojawiają się ulotki: „Z okazji dnia pamięci walki o prawa człowieka, my, naród tybetański, wzywamy Narody Zjednoczone i przyjazne nam kraje do przywrócenia słusznie należnych nam praw. Obecnie Światowa Organizacja i wiele państw czynią z praw człowieka najwyższy priorytet – my, wszyscy mieszkańcy Tybetu, świeccy i duchowni, cierpiący w chińskim jarzmie, dziękujemy wam za to i z radością, i ze smutkiem”.
Na Barkhor wychodzą mnisi i mniszki, do których natychmiast dołączają świeccy. Pochód dzieli się na dwie grupy, każda niesie tybetańską flagę. Obie okrążają Barkhor, wznosząc niepodległościowe hasła. Gdy łączą się ponownie przed Dżokhangiem, policja otwiera ogień. Jest wielu zabitych i rannych.

11 grudnia 1988
Pekin ogłasza, że Wu Jinghuę – szanowanego przez Tybetańczyków za zrozumienie dla ich aspiracji kulturowych – zastąpi na stanowisku sekretarza partii TRA znacznie młodszy, kojarzony z reformami Hu Jintao. Przyczyną są zapewne manifestacje, które od ponad roku wstrząsają Tybetem.

1989
34 masowe protesty; siedem nie ma jednoznacznie niepodległościowego charakteru.

9 stycznia 1989
Do Tybetu przyjeżdża Panczenlama, by poświęcić relikwiarze swoich poprzedników zbezczeszczone w czasie rewolucji kulturalnej.

25 stycznia 1989
Agencja Xinhua cytuje wypowiedź Panczenlamy: „Po wyzwoleniu oczywiście czegoś dokonano, niemniej cena, jaką Tybet zapłacił za rozwój, była znacznie wyższa niż zyski”.

28 stycznia 1989
W klasztorze Taszilhunpo umiera pięćdziesięcioletni Panczenlama; prawdopodobnie na atak serca, krążą jednak pogłoski, że został otruty.
Dalajlama prosi Pekin o umożliwienie przeprowadzenia tradycyjnych rytuałów i, gdy nadejdzie odpowiedni czas, poszukiwań inkarnacji. Premier Li Peng odpowiada, że władze nie zezwolą „czynnikom zewnętrznym na wtrącanie się do procesu wyboru” nowego Panczenlamy i mianuje oficjalną „komisję poszukiwawczą” z Czadrelem Rinpocze na czele.

7 lutego 1989
Nowy Rok kalendarza tybetańskiego. Nad Dżokhangiem powiewa flaga Tybetu, która zostaje usunięta dopiero po kilku godzinach.

13 lutego 1989
Demonstracja mniszek na Barkhorze.

20 lutego 1989
Demonstracja na Barkhorze. Przed Dżokhangiem znów pojawia się tybetańska flaga i ulotki. Na rogatkach policja zawraca ponad 300 mniszek, które szykują się do manifestacji.

22 lutego 1989
Mniszki – a według innych raportów również mnisi – prowadzą pięćdziesięcioosobowy pochód wokół Barkhoru.

1 marca 1989
W Lhasie demonstrują mniszki z klasztoru Szugseb oraz trzech mnichów. Znikają w uliczkach Barkhoru, unikając aresztowania.

2 marca 1989
Na Barkhorze demonstrują mniszki z klasztoru Cangkhung.

4 marca 1989
Grupa mniszek okrąża Barkhor, wznosząc hasła niepodległościowe.

5 marca 1989
Rankiem na Barkhorze pojawia 12 lub 13 mnichów, mniszek i świeckich z ręcznie malowaną, papierową flagą Tybetu. Krzyczą: „To jest pokojowa demonstracja, nie używajcie siły!”. Do protestu dołącza kilkunastu Tybetańczyków, setki przyglądają się z boku. Kiedy zbliżają się do komisariatu, stojący na dachu policjanci rzucają w grupkę demonstrantów butelkami. Młody Tybetańczyk sięga po kamień i ciska nim w ścianę. Jeden z policjantów otwiera ogień. Strzela dwukrotnie w powietrze, potem w tłum. Ogień otwierają również inni funkcjonariusze. Są ranni.
O 12.25 Tybetańczycy odpowiadają kamieniami na wystrzelenie pojemników z gazem łzawiącym. Około 14.30 dochodzi do następnej strzelaniny. Tłum rozprasza się, lecz duża grupa demonstrantów okupuje długi odcinek Dekji Szar Lam, głównej ulicy Lhasy, powiewając flagami i wznosząc niepodległościowe hasła. W proteście uczestniczy już ponad 1.500 osób. Tybetańczycy zaczynają włamywać się do chińskich sklepów i palić znajdujące się w nich towary. (Mówi się, że to zemsta za zdemolowanie tybetańskiej restauracji przez grupę chińskich policjantów, którzy otworzyli potem ogień do tłumu.) Chińska prasa donosi o rabunkach, świadkowie twierdzą jednak, że ich liczba jest znikoma. Niektórzy atakują chińskich przechodniów i rowerzystów, ale inni demonstranci starają się interweniować. Na głównej ulicy trzykrotnie – o 13.25, 17.00 i o 18.50 (na rynku Tromsikhang) – pojawia się stuosobowy oddział LPZ, strzelający na oślep do tłumu z broni automatycznej.

6 marca 1989
Demonstranci zbierają się na Dekji Szar Lam około 10 rano. Wznoszą hasła, powiewają flagami, niszczą chińskie sklepy. Dwukrotnie pojawia się LPZ, strzela do tłumu, a potem wycofuje. Ginie kilka osób. Spiker lhaskiego radia odczytuje artykuł z Xizang Ribao (Dziennik Tybetański): „Uczestnicy zamieszek źle skończą. Jeśli separatyści nadal kpić będą z ludu, (...) z pewnością roztrzaska ich stalowa pięść ludowej dyktatury demokratycznej! (...) Nasza tolerancja ma swoje granice”.

7 marca 1989
LPZ robi kolejne wypady na Barkhor. Nadal trwają demonstracje, choć na znacznie mniejszą skalę. O północy – po raz pierwszy w historii ChRL – władze ogłaszają stan wojenny.

8 marca 1989
Lhasa zostaje odcięta od świata. Wszyscy cudzoziemcy mają opuścić miasto w ciągu 48 godzin. Na ulicach wystawia się posterunki wojskowe. Tybetańczycy nie mogą poruszać się po mieście bez zezwoleń. Chińskie media ciągle informują o sporadycznych incydentach.

10 marca 1989
Xinhua donosi, że w 60 punktach miasta rozmieszczono siły LPZ: „Żołnierze unikają niepokojenia mas, śpią na otwartym powietrzu, dniem i nocą strzegąc swych posterunków. Nawet ranni nie chcą zejść z linii frontu. Żołnierze i oficerowie ciągle otrzymują spontaniczne listy z wyrazami wdzięczności i poparcia. Wielu mieszkańców wychodzi na ulice, by móc podziękować im osobiście”.

14 marca 1989
Xinhua podaje, że podczas stanu wojennego „wierzący buddyści” mogą odwiedzać wszystkie świątynie w Lhasie, o ile wylegitymują się przy wejściu.

20 marca 1989
Rząd TRA ogłasza za pośrednictwem Radia Lhasa, że wszystkie filmy, jakie od tej pory nakręcą w Tybecie cudzoziemcy, muszą uzyskać autoryzację władz.

21 marca 1989
Władze wydają rozporządzenie o wydaleniu lub „potraktowaniu z całą surowością” wszystkich przebywających w Lhasie Tybetańczyków, którzy nie są jej mieszkańcami i „nie wnoszą nic do gospodarczego lub kulturalnego życia miasta”.
Yan Ming Fu, przewodniczący Frontu Jedności, oskarża Dalajlamę o wysyłanie do Tybetu wyszkolonych w Japonii terrorystów. Dodaje, że do Lhasy przysłano też Europejczyków, którzy mieli zorganizować rozruchy.

22 marca 1989
Generał Zhang Suoshang, komisarz wojskowy TRA, informuje delegatów OZPL, że od września 1987 doszło w Tybecie do 21 demonstracji, a podczas marcowych rozruchów „uzbrojeni buntownicy zabili lub ranili ponad 40 policjantów”.

15 kwietnia 1989
Umiera Hu Yaobang.

25 kwietnia 1989
Na świat przychodzi Gendun Czokji Nima.

27 kwietnia 1989
Pierwszy protestacyjny marsz studentów w Pekinie.

13 maja 1989
Początek strajku głodowego na Tiananmen, pekińskim Placu Niebiańskiego Spokoju.

20 maja 1989
Rząd ChRL ogłasza stan wojenny w Pekinie, ale blokowane przez ludzi wojsko nie wkracza do miasta. Władze nazywają ruch, zrzeszający studentów, działaczy związkowych i zwykłych obywateli, „polską chorobą”.

3 czerwca 1989
Armia otrzymuje rozkaz zajęcia Tiananmen za wszelką cenę.

4 czerwca 1989
Rzeź w Pekinie. Około pierwszej w nocy armia przebija się do Tiananmen. Szacuje się, że w mieście zginęło od kilkuset do 3.000 osób. Hu Jintao jest pierwszym regionalnym sekretarzem KPCh, który wysyła rządowi centralnemu telegram gratulacyjny.

27 sierpnia 1989
Ngabo Ngałang Dzigme, Tybetańczyk stojący najwyżej w hierarchii chińskiego państwa, mówi, że „podczas rozruchów niektórzy policjanci łamali dyscyplinę i bez rozkazu otwierali ogień do niewinnych ludzi”.

październik 1989
Wymierzona w tybetańskich dysydentów kampania „prześwietlania i dochodzenia”.

5 października 1989
Dalajlama otrzymuje Pokojową Nagrodę Nobla.

11 i 12 października 1989
Spontanicznie zebrani mieszkańcy Lhasy czczą – w tradycyjny sposób: paląc kadzidło i rzucając w powietrze campę (prażoną mąkę jęczmienną) – przyznanie Nagrody Nobla Dalajlamie. W zabawie uczestniczy ponad tysiąc osób. Pierwsze spotkanie przedstawicieli Dalajlamy z dysydentami chińskimi, zrzeszonymi w Federacji na Rzecz Demokracji w Chinach.

13 października 1989
Najważniejsze departamenty organizują zebrania, podczas których potępiają przyznanie Dalajlamie Nagrody Nobla. Służby bezpieczeństwa dostają rozkaz aresztowania osób „rzucających campę” za „działalność kontrrewolucyjną”.

25 października 1989
Na ulice Lhasy wychodzi ponad tysiąc osób. Pochód prowadzi pięciu mnichów, którzy zostają aresztowani i skazani, bez procesu, na trzy lata reedukacji przez pracę.

11 listopada 1989
W lhaskim hotelu Sunlight rozpoczyna się szkolenie tysiąca śledczych, którzy prowadzą operację „prześwietlania i dochodzenia”.

30 listopada 1989
Ngałang Phulczung, trzydziestoletni lider grupy mnichów z Drepungu, którzy przygotowali „Drogocenną Konstytucję” – jeden z najważniejszych dokumentów politycznych w najnowszej historii Tybetu – zostaje skazany na 19 lat więzienia. Władze nazywają autorów Konstytucji „szumowiną kół religijnych”.

5 grudnia 1989
Ponowne ogłoszenie zakazu rzucania campy (lha gjal) i palenia kadzidła (sang sol).

10 grudnia 1989
Dalajlama przyjmuje Nagrodę Nobla w imieniu wszystkich prześladowanych, walczących o wolność i pracujących na rzecz pokoju oraz w imieniu narodu tybetańskiego.

1990-91
Chiny prowadzą kampanię „mocnego uderzenia”, wymierzoną w ciężkie przestępstwa, takie jak zabójstwa i rozboje. W Tybecie ma ona jednak charakter polityczny.

1 stycznia 1990
W swoim pierwszym orędziu prezydent Vaclav Havel zaprasza do Pragi – „byť na jeden jediný den” – papieża Jana Pawła II i Dalajlamę Tybetu.

4 marca 1990
Przed Dżokhangiem stają czołgi, by zapobiec zamieszkom.

kwiecień 1990
Kampania dochodzeniowo-reedukacyjna. Wydalenie 85 mnichów z klasztorów Drepung, Sera i Ganden oraz ponad 150 aresztowanych po „wydarzeniach marcowych” mniszek. Na znak protestu Sera i Drepung opuszcza wielu innych duchownych.

28 kwietnia 1990
W Lhasie odbywa się wiec, nazwany „roboczym zebraniem w sprawie rozbicia kryminalistów”. 43 Tybetańczyków zostaje publicznie „pouczonych” i upokorzonych.

30 kwietnia 1990
Anonimowy dostojnik partyjny ogłasza, że „z wrogimi elementami musimy rozprawić się żelazną pięścią ludowej dyktatury demokratycznej”. O północy zostaje formalnie uchylony stan wojenny.

maj 1990
Kolejny etap demokratyzacji społeczności emigracyjnej: Dalajlama, który do tej pory sam powoływał rząd, przekazuje tę prerogatywę parlamentowi.

5 maja 1990
Spiker Telewizji Lhasa odczytuje tekst rozporządzenia miejskiego Biura Bezpieczeństwa Publicznego z 30 kwietnia 1990, które przypomina, że wszystkie zgromadzenia publiczne wymagają zgody odpowiednich władz, a wszelkie niepokoje „będą tłumione siłą”. Rozporządzenie upoważnia policję do „bezwzględnego reagowania na działalność, która godzi w system socjalistyczny, ma na celu podzielenie macierzy lub podkopuje jedność narodowości”.

18 maja 1990
Telewizja Lhasa podaje, że dwaj Tybetańczycy, Migmar Taszi i Dała, zostali skazani na karę śmierci za próbę ucieczki z więzienia.

25 maja 1990
Na ulicach Lhasy pojawiają się plakaty: „17 maja zostali straceni Tybetańczycy Migmar Taszi i Dała. (...) Naród tybetański zniósł cierpliwie to i wszystko, co działo się wcześniej, ponieważ pamięta słowa Jego Świątobliwości, który każe nam żyć w pokoju i nie krzywdzić innych. Ale skoro Chińczycy opacznie rozumieją tę cierpliwość i bezpośrednio lub pośrednio nastają na życie tybetańskich bojowników o wolność, których trzymają w swoich więzieniach, chińscy władcy dowiedzą się wkrótce, co znaczy „oko za oko”. Żaden Tybetańczyk nie zapomni o swoich korzeniach. Odpowiedzialność za skutki spadnie na ciebie, chiński najeźdźco. Niech będzie to dla ciebie ostrzeżeniem. [Podpisano:] Naród Tybetański, 25 maja 1990”. To jedyne znane ulotki i plakaty, w których grożono stosowaniem przemocy.

4-9 czerwca 1990
Podczas konferencji regionalnej na temat nauk politycznych i prawa, Hu Jintao mówi, że sytuacja w Tybecie jest „dobra”, niemniej uchylenie stanu wojennego w Lhasie „nie oznacza końca walki z separatyzmem”.

lipiec 1990
Prezydent Jiang Zemin składa wizytę w Tybecie i ogłasza „dwuwymiarową” politykę „bezpieczeństwa i rozwoju”.

październik 1990
Pierwsza zagraniczna delegacja uzyskuje zgodę na złożenie wizyty w więzieniu w Tybecie.

16 kwietnia 1991
Dalajlama po raz pierwszy spotyka się z prezydentem USA, G. Bushem.

23 maja 1991
Władze chińskie organizują w Tybecie „obowiązkowe” obchody czterdziestej rocznicy podpisania Siedemnastopunktowej Ugody. Pekin ogłasza „otwarcie” Tybetu na zagraniczne inwestycje, ale pieniądze płyną głównie z Chin.
Kongres amerykański oświadcza, że Tybet jest „państwem okupowanym”.

2 września 1991
Tybetański rząd emigracyjny formalnie wycofuje propozycję strasburską z uwagi na brak pozytywnej reakcji strony chińskiej.

29 września 1991
Dalajlama składa wizytę w Wilnie i jako pierwszy zagraniczny przywódca przemawia na forum parlamentu niepodległej Litwy.

październik 1991
Prezydent G. Bush podpisuje rezolucję Kongresu USA, uznającą Tybet za „kraj okupowany”.

grudzień 1991
Pierwsze od 1947 roku w pełni demokratyczne wybory do tajwańskiego Zgromadzenia Narodowego.

marzec 1992
Ogłoszona przez Deng Xiaopinga „wiosenna fala”, czyli program gwałtownego przyspieszania reform gospodarczych, dociera do Tybetu.

22 czerwca 1992
Ding Guangen, przewodniczący Departamentu Frontu Jedności KC KPCh, powtarza propozycję Denga z 1979 roku: Pekin jest gotów rozmawiać z Dalajlamą o wszystkim poza pełną niepodległością Tybetu.

27 września 1992
W klasztorze Curphu odbywa się intronizacja wskazanego przez Dalajlamę, a następnie oficjalnie uznanego przez Pekin, XVII Gjalła Karmapy Ugjena Trinleja Dordże. Jest to pierwszy – i ostatni – taki przypadek od 1959 roku.

5 października 1992
Najsłynniejszy dysydent Wei Jingsheng, nazywany „chińskim Wałęsą”, pisze z więzienia list do Deng Xiaopinga, w którym wzywa go do zmiany polityki wobec Tybetu.

schyłek 1992
Chen Kuiyuan zastępuje Hu Jintao na stanowisku sekretarza partii TRA.

1993
Osłabienie nacisków społeczności międzynarodowej na ChRL. Stany Zjednoczone oddzielają kwestię handlu z Chinami od problemu przestrzegania praw człowieka.

luty 1993
Chen zaczyna usuwać tybetańskich urzędników i członków partii, podejrzewanych o lojalność wobec Dalajlamy. Pierwszy traci stanowisko Loga, burmistrz Lhasy.

23 marca 1993
Agenci FBI, oblegający twierdzę sekty Davida Koresha w Waco, usiłują złamać morale przeciwników, „puszczając im od świtu tybetańskie śpiewy liturgiczne” – informuje Washington Post.

29 marca 1993
Podczas oglądanej przez ponad miliard ludzi ceremonii wręczenia Oscarów Richard Gere wyłamuje się ze „scenariusza”, protestując przeciwko gwałceniu praw człowieka w Tybecie.

16-20 maja 1993
Zaproszony przez Helsińską Fundację Praw Człowieka i członków Komitetu Helsińskiego Dalajlama składa wizytę w Polsce. Przemawia w Sejmie, spotyka się z prezydentem Lechem Wałęsą, prymasem Józefem Glempem i, w mieszkaniu Jacka Kuronia, z politykami i intelektualistami. Składa khatak przed pomnikiem Bohaterów Getta, grobem księdza Jerzego Popiełuszki, miejscem kaźni warszawskich powstańców i oświęcimską ścianą straceń. Wygłasza wykład na Uniwersytecie Warszawskim.

24 maja 1993
Ulicami Lhasy przechodzi pierwsza masowa demonstracja od czasu ogłoszenia stanu wojennego w 1989 roku. W brutalnie stłumionym proteście – dotyczącym spraw, które wcześniej nie wywoływały rozruchów, m.in. cen żywności, opłat za opiekę medyczną i naukę – uczestniczy pond tysiąc osób, w większości świeckich. Niepokoje trwają trzy dni.

czerwiec 1993
14 więzionych w Drapczi mniszek nagrywa kasetę z pieśniami niepodległościowymi, którą udaje się wynieść z więzienia. Wszystkie zostają potem ukarane podniesieniem wyroków – od trzech do dziewięciu lat.
Mimo nacisków Chin Dalajlama zabiera głos podczas wiedeńskiej konferencji ONZ na temat praw człowieka. Spotkanie odbywa się jednak na trawniku, przed budynkiem.

czerwiec-lipiec 1993
Kilkanaście społeczności pasterskich z okręgu Sog i innych rejonów prefektury Nagczu (około 350 kilometrów na północ od Lhasy) próbuje aresztować kłusowników i usuwać chińskich osadników.

wrzesień 1993
Pekin zrywa nagle kontakty z Dalajlamą.

1994
W Lhasie zaczynają działać pierwsze – teoretycznie nielegalne – domy publiczne.

9 marca 1994
Rząd Waldemara Pawlaka sprzedaje Chinom głos RP na forum Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie. W kuluarach mówi się, że Pekin deklaruje w zamian m.in. chęć zakupu polskich czołgów. Delegaci RP dowiadują się o decyzji rządu – w dniu głosowania – od swoich chińskich kolegów.

18-20 marca 1994
W New Delhi obraduje pierwszy Międzynarodowy Zjazd Parlamentarzystów w sprawie Tybetu. Polskę reprezentują posłowie Andrzej Potocki i Henryk Wujec.

26 maja 1994
Prezydent B. Clinton ostatecznie rozłącza kwestie przestrzegania praw człowieka w ChRL i stosunków gospodarczych USA z Chinami.

27 maja 1994
Z inicjatywy posłów Henryka Wujca i Andrzeja Potockiego powołane zostaje Parlamentarne Forum na rzecz Tybetu. LPZ rozbija demonstrację lhaskich kupców występujących przeciwko podniesieniu podatków.

czerwiec 1994
Składający wizytę w Chinach Marszałek Sejmu Józef Oleksy zauważa tam „poprawę” w dziedzinie przestrzegania praw człowieka.

20-23 lipca 1994
Obraduje III Forum poświęcone Pracy w Tybecie. Najwyżsi przywódcy ChRL uznają, że główną przyczyną niepokojów jest lojalność Tybetańczyków wobec Dalajlamy – „głowy węża”, którą trzeba odrąbać, „by zabić gada”. Drastyczne zaostrzenie polityki Pekinu wobec Tybetu.

wrzesień 1994
Premier Waldemar Pawlak i niemal cała Rada Ministrów przyjeżdżają do ChRL, by podpisać jeden dokument – umowę o kontroli fitosanitarnej. Polscy politycy nie poruszają problemu przestrzegania praw człowieka.

październik 1994
Dziewięcioletni XVII Karmapa Ugjen Trinlej Dordże składa wizytę w Pekinie. Władze nadają jej ogromną oprawę propagandową – młody lama ma jakoby wyrażać poparcie dla polityki Chin i partii oraz modlić się za Mao Zedonga – co wywołuje protesty i w efekcie aresztowania mnichów w klasztorze Curphu.
Pierwsi tybetańscy studenci rozpoczynają naukę w Polsce.

listopad 1994
Chiny i Tybet odwiedza Specjalny Sprawozdawca ds. Nietolerancji Religijnej – pierwszy przedstawiciel ONZ zajmujący się prawami człowieka – i wzywa do zwolnienia z więzień wszystkich tybetańskich duchownych.

styczeń-marzec 1995
W ciągu trzech miesięcy policja aresztuje – na tle politycznym – więcej osób niż w całym 1994 roku. LPZ szturmuje pięć klasztorów w Phenpo, zatrzymując około 200 mnichów i mniszek.

luty 1995
W kilka dni po zwolnieniu z Trisam, w którym odbywała karę trzech lat więzienia za udział w symbolicznej, kilkuminutowej demonstracji niepodległościowej, umiera piętnastoletnia mniszka Szerab Ngałang, najmłodsza więźniarka polityczna w Tybecie.

8 marca 1995
Po raz pierwszy – i jak dotąd ostatni – Pekinowi nie udaje się zablokować dyskusji nad projektem rezolucji, potępiającej Chiny za naruszanie praw człowieka. Na forum Komisji ONZ w Genewie decydują głosy Rosji, państw południowoamerykańskich i Polski. Sama rezolucja zostaje jednak, głosem Moskwy, odrzucona.

$maj-sierpień 1995
Chiny przeprowadzają dwa podziemne wybuchy jądrowe.

14 maja 1995
Dalajlama ogłasza, że sześcioletni Gendun Czokji Nima z północnego Tybetu jest inkarnacją X Panczenlamy. Pekin natychmiast atakuje tę decyzję i uznaje ją za „nieważną”. Chłopiec i jego rodzice znikają z rodzinnej wioski. 17 maja zostaje zatrzymany Czadrel Rinpocze. Po kilku dniach rusza kampania propagandowa przeciwko Dalajlamie. Tybetańczycy gwałtownie protestują przeciwko mieszaniu się władz w sprawy religii.

16 czerwca 1995
Pekin odwołuje planowaną na następny tydzień wizytę premiera Li Penga w Warszawie. Według polityków i agencji informacyjnych strona chińska tłumaczy tę decyzję działalnością Parlamentarnego Forum na rzecz Tybetu i Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

12 lipca 1995
Oddziały LPZ zajmują klasztor Taszilhunpo i aresztują kilkudziesięciu mnichów. Policja wydala z Szigace wszystkich cudzoziemców. Władze mianują nowy zarząd klasztoru.

19 lipca 1995
Chiny po raz pierwszy oficjalnie przyznają się do składowania – przez 30 lat – odpadów radioaktywnych na terenie Tybetu.

wrzesień 1995
Organizacje tybetańskie i protybetańskie zostają wykluczone z poświęconej problemom kobiet konferencji ONZ, która odbywa się w Pekinie. Doniesienia agencyjne dotyczą niemal wyłącznie nękania uczestników – zwłaszcza dziewięciu Tybetanek, którym udało się przyjechać do Chin w delegacjach zachodnich organizacji pozarządowych – przez służby bezpieczeństwa ChRL.

5 listopada 1995
Władze zwożą do Pekinu trzystu najwyższych hierarchów buddyzmu tybetańskiego i zmuszają ich do zaaprobowania rządowego planu rozwiązania „problemu Panczenlamy”.

14 listopada 1995
Policja w Lhasie rozpędza protest przeciwko usuwaniu zdjęć Dalajlamy. Do szpitali trafia 80 skatowanych demonstrantów.

29 listopada 1995
Pekin mianuje własnego, „autentycznego” panczenlamę, sześcioletniego Gyaincaina (tyb. Gjalcena) Norbu.
Po spacyfikowaniu protestów w klasztorach wymierzona w Dalajlamę kampania nabiera nowej dynamiki. Pekin ogłasza, że należy wyplenić nie tylko polityczne, ale i religijne wpływy Dalaja, i przedstawia plan „restrukturyzacji” wierzeń buddyjskich.

8 grudnia 1995
Intronizacja Gyaincaina Norbu w Taszilhunpo. Po ceremonii chłopiec zostaje wywieziony do Pekinu.

13 grudnia 1995
Po pięciogodzinnym procesie Wei Jingsheng zostaje skazany – m.in. za „popieranie niepodległości Tybetu” – na 14 lat więzienia.

1996
W chińskiej prasie pojawiają się oświadczenia rządowe, kwestionujące status inkarnacji Dalajlamy.

12 stycznia 1996
Prezydent Jiang Zemin przyjmuje Gyaincaina Norbu.

luty 1996
Policja i służby bezpieczeństwa otrzymują rozkaz konfiskowania zdjęć Dalajlamy i Genduna Czokji Nimy.
„Zima stulecia” w Amdo. 60 tysiącom koczowników i pasterzy grozi śmierć głodowa, ratuje ich pomoc zagranicznych organizacji charytatywnych.

15 lutego 1996
Władze ogłaszają, że tybetańskie klasztory, które „sprawiają problemy polityczne”, będą bezzwłocznie zamykane.

18 marca 1996
Przed siedzibą KPCh w Lhasie wybucha bomba. Ładunek podłożono tak, by nie było ofiar w ludziach.

kwiecień 1996
Pekin ogłasza kolejną kampanię „mocnego uderzenia” w przestępczość pospolitą. W Tybecie, tradycyjnie, ma ona przede wszystkim charakter polityczny. Krajowa średnia – 17 wyroków śmierci dziennie; do końca roku – co najmniej 4.367 egzekucji.

7 maja 1996
Mnisi klasztoru Gaden protestują przeciwko usuwaniu zdjęć Dalajlamy z ich świątyni. Interweniująca policja otwiera ogień, zabijając dwóch duchownych. Dziesiątki aresztowań.

14 maja 1996
Kolejny protest przeciwko konfiskowaniu zdjęć Dalajlamy. Do lhaskich szpitali trafia ponad 30 brutalnie pobitych mniszek.

20 maja 1996
Lhaska policja zaczyna prowadzić rewizje w tybetańskich domach, poszukując zdjęć Dalajlamy.
Zaprzysiężenie Lee Teng-huia, pierwszego wybranego w wyborach powszechnych prezydenta Tajwanu.

13 czerwca 1996
Adam Yauch z „Beastie Boys” organizuje pierwszy Tibetan Freedom Concert w San Francisco, w którym uczestniczy sto tysięcy osób.

wrzesień 1996
Władze ogłaszają, że kampania reedukowania duchownych obejmie cały TRA.

19 września 1996
Na 96. posiedzeniu Unii Międzyparlamentarnej (IPU) w Pekinie z inicjatywy parlamentarzystów z państw Unii Europejskiej konstytuuje się grupa „Przyjaciół Tybetu”. Wśród jej założycieli jest Polska.

30 września 1996
Chińscy dysydenci Liu Xiaobo i Wang Xizhe piszą petycję, w której wzywają Pekin do zmiany polityki w Tybecie. Tydzień później Liu jest w więzieniu; Wangowi udaje się uciec za granicę.

25 grudnia 1996
Przed siedzibą władz miejskich w Lhasie eksploduje bomba. Pięć osób odnosi rany.

6 lutego 1997
W Dharamsali zostają zamordowani Lobsang Gjaco, rektor Instytutu Dialektyki Buddyjskiej, i dwóch mnichów. Indyjska policja informuje, że główni podejrzani, zwolennicy potępianego przez Dalajlamę kultu Szugdena, zbiegli do Chin.

19 lutego 1997
Umiera Deng Xiaoping.

11 marca 1997
Raidi (tyb. Ragdi), przewodniczący ZPL TRA, ogłasza, że kampanią „reedukacji patriotycznej” objęto już 35 tysięcy tybetańskich duchownych z ponad 700 klasztorów.

22 marca 1997
Dalajlama składa pierwszą wizytę na Tajwanie; 27 marca spotyka się z prezydentem Lee Teng-huiem.

26 marca 1997
Władze w Lhasie ogłaszają, że Tybetańczycy, którzy kształcili się w Indiach, nie mogą pracować jako przewodnicy w biurach podróży.

7 maja 1997
Agencja Xinhua informuje, że 21 kwietnia sąd ludowy w Szigace skazał Czadrela Rinpocze na sześć lat więzienia za „spiskowanie z siłami separatystycznymi” i „ujawnienie tajemnicy państwowej”.

1 lipca 1997
Hongkong wraca do „macierzy”.

29 lipca 1997
Sąd Najwyższy, powołując się na europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, uchyla decyzję sądu apelacyjnego i uznaje, iż wydanie Chinom zatrzymanego rok wcześniej, poszukiwanego listem gończym pod zarzutem malwersacji (sprawa ma jednak również kontekst polityczny) małżeństwa Mandugeqich jest prawnie niedopuszczalne. Z sondaży wynika, że dwie trzecie dorosłych Polaków sprzeciwia się ich ekstradycji.

31 lipca 1997
Administracja USA powołuje Specjalnego koordynatora ds. tybetańskich.

wrzesień 1997
Dni Tybetu w Warszawie. Mnisi z klasztorów Gjuto i Namgjal sypią mandalę z piasku, lepią czopa, rzeźby z masła, śpiewają, malują thangkę. Palden Gjaco, były więzień polityczny z ponadtrzydziestoletnim „stażem” za kratami, spotyka się z politykami, dziennikarzami i studentami.

październik 1997
W Drapczi dochodzi do protestu więźniów podczas odwiedzin ekspertów Grupy Roboczej ONZ ds. Arbitralnych Uwięzień. Po wyjściu delegatów protestujący zostają ciężko pobici, zamknięci w karcerach i ukarani podniesieniem wyroków. W opublikowanym przez Grupę raporcie nie ma żadnej wzmianki o tym zajściu. Nikt też nie próbuje dowiedzieć się o los skazanych. Rzecznik Komisji Praw Człowieka ONZ określa wizytę jako „ogólnie rzecz biorąc, sukces”.
Tybet w Hollywood: na ekrany kin wchodzi „Siedem lat w Tybecie” Jeana-Jacquesa Annaud, dwa miesiące później „Kundun” Martina Scorsese.

20 października 1997
ChRL podpisuje Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych.

listopad 1997
Prezydent Aleksander Kwaśniewski składa wizytę w Chinach. Podpisuje zdumiewającą, budzącą ogromne kontrowersje deklarację dwustronną, mówiącą m.in. o respektowaniu praw człowieka „z uwzględnieniem realnej sytuacji obu państw” oraz uznaniu Chin za „jedno państwo”, którym „jest ChRL”. Media donoszą, że Pani Prezydentowa śpiewa chińskim przywódcom „Szła dzieweczka do laseczka”.

17 listopada 1997
Chiny zwalniają „ze względów medycznych” – ściślej, wydalają do USA – Wei Jingshenga.

1998
658 domów publicznych oraz 238 barów karaoke (w których świadczy się podobne, teoretycznie nielegalne usługi) na 18 głównych ulicach Lhasy. Zakładając, że w mieście mieszka 200 tysięcy osób, daje to wynik: jeden dom publiczny na 304 osoby. Ten bardzo wysoki wskaźnik w rzeczywistości musi być jeszcze wyższy, gdyż badaniami nie objęto całej stolicy.

1 lutego 1998
Nowy rozdział wojny propagandowej: agencja Xinhua ogłasza, że „Dalaj nigdy nie zrobił nic pożytecznego dla Tybetu”.

luty 1998
Xu Wenli, jeden z najsłynniejszych chińskich dysydentów, wystosowuje list otwarty do władz ChRL, wzywając je do rozpoczęcia negocjacji z Dalajlamą. W grudniu, wraz z innymi działaczami, zostaje skazany na 13 lat więzienia za próbę zarejestrowania Demokratycznej Partii Chin.

kwiecień 1998
Władze równają z ziemią słynny klasztor i pustelnię Drag Jerpa oraz pustelnię w Samje Czimpu, jednym z najważniejszych miejsc kultu w Tybecie. Trzy inne klasztory zostają zamknięte.

24 kwietnia 1998
Szef polskiej dyplomacji prof. Bronisław Geremek wystosowuje list do sześciu Tybetańczyków z Tybetańskiego Kongresu Młodzieży, którzy od 10 marca głodują w Delhi. Krzysztof Mroziewicz, ambasador RP w Indiach, osobiście odczytuje posłanie każdemu z wycieńczonych protestujących: „My, naród polski, i rząd mego kraju jesteśmy świadomi, że ludzkie, polityczne i socjalne prawa narodu tybetańskiego są bezustannie gwałcone. Ten stan rzeczy stanowi też wielkie zagrożenie dla dziedzictwa kultury tybetańskiej, która jest drogocennym skarbem całej ludzkości. (...) W imieniu mego rządu i wszystkich Polaków proszę Was o przerwanie protestu, zanim będzie za późno. (...) Drodzy Przyjaciele, przyjmijcie, proszę, te słowa solidarności z Wami i Waszymi ideami. Błagam, nie narażajcie dłużej życia. Jeszcze raz zapewniam, że osiągnęliście już swój szlachetny cel”. Trzy dni później indyjska policja siłą przerywa strajk głodowy. Podczas interwencji podpala się Thupten Ngodup.

1 maja 1998
Więźniowie wznoszą niepodległościowe hasła podczas ceremonii wciągania na maszt chińskiej flagi na placu apelowym w Drapczi. Strażnicy i LPZ masakrują protestujących.

4 maja 1998
Komendantura więzienia postanawia powtórzyć spektakl z flagą na użytek trzech ambasadorów państw Unii Europejskiej, którzy wybierają się do Drapczi z oficjalną wizytą. Dochodzi do kolejnego protestu, strażnicy otwierają ogień. Skazani są bici, torturowani, zamykani w karcerach, tracą prawo do przyjmowania odwiedzin. Oba majowe protesty kosztują życie co najmniej dziesięcioro więźniów. Kilka godzin później ambasadorowie składają wizytę w Drapczi, nie zauważając żadnych oznak niepokojów. O protestach i ich tragicznych skutkach dowiadują się dopiero po kilku miesiącach od organizacji pozarządowych.

7 czerwca 1998
W rukhagu (oddziale) 3 lhaskiego Drapczi ginie pięć tybetańskich mniszek, bitych i maltretowanych od 1 maja: Taszi Lhamo, Khedron Jonten, Cultrim Sangmo, Drugkji Pema i Lobsang Łangmo.

27 czerwca 1998
Podczas transmitowanej na żywo (po raz pierwszy w historii ChRL) konferencji prasowej w Pekinie prezydent B. Clinton wzywa prezydenta Jiang Zemina do rozpoczęcia rozmów z Dalajlamą. Wielki Inżynier odpowiada, że „drzwi do rokowań są otwarte”.

lipiec 1998
Władze ogłaszają kampanię „najniższego szczebla”, której celem jest zwiększenie kontroli partii nad regionami wiejskimi oraz walka z wpływami Dalajlamy i rządu emigracyjnego.

sierpień 1998
Po kolejnej katastrofalnej powodzi Chiny wydają zakaz wycinania tybetańskich lasów.

październik 1998
Sąd Ludowy w Lhasie podwyższa, po raz trzeci, wyrok Ngałang Sangdrol (za udział w majowych protestach w Drapczi). W sumie opiewa on teraz na 21 lub, jak chcą inne źródła, 23 lata.
Władze zaczynają wysyłać na przymusowe emerytury mnichów, którzy ukończyli sześćdziesiąty rok życia.

5 października 1998
ChRL podpisuje Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych.

styczeń 1999
Władze ogłaszają nową kampanię ateizacji w Tybecie. Lhaski departament propagandy KPCh wydaje rozporządzenie, stanowiące, że ateizm jest niezbędny do promowania rozwoju gospodarczego i skutecznej walki z wpływami Dalajlamy. Kampania ma trwać trzy lata i objąć całe społeczeństwo tybetańskie.

luty 1999
Przy klasztorze buddyjskim w Katmandu powstaje polska klinika stomatologiczna, świadcząca bezpłatną pomoc mnichom, uchodźcom z Tybetu i najuboższym Nepalczykom.

marzec 1999
Władze w Lhasie organizują demonstracje siły i wprowadzają nadzwyczajne środki bezpieczeństwa, by zapobiec ewentualnym protestom rocznicowym.

kwiecień 1999
Na wniosek ChRL Komisja Praw Człowieka ONZ w Genewie postanawia nie zajmować się projektem rezolucji o sytuacji w Chinach, wniesionym przez Stany Zjednoczone i Polskę.
W odstępie kilkunastu dni umiera trzech mnichów, torturowanych w aresztach śledczych za „odmowę współpracy” z grupami roboczymi, prowadzącymi kampanię „reedukacji patriotycznej” w klasztorach.

kwiecień 1999-lipiec 2000
Kontrowersje i międzynarodowe protesty w sprawie preferencyjnego kredytu Banku Światowego na przesiedlenie 58 tysięcy chińskich chłopów do okręgu Tulan w Mongolsko-Tybetańskiej Prefekturze Autonomicznej Conub. W końcu Chiny same rezygnują z pieniędzy, by uniknąć nowych, zaostrzonych procedur kontrolnych.

maj 1999
Przymusowo osiedlani koczownicy ze wschodniego Tybetu walczą o dostęp do grodzonych przez władze pastwisk. Ginie kilkadziesiąt osób.

lipiec 1999
Największe demonstracje od 1989 roku – w Pekinie protestują tysiące wyznawców Falun Gong. Początek okrutnych prześladowań milionów członków tego i podobnych ruchów religijnych.

październik 1999
Premiera Phorpy, „Pucharu”, pierwszego tybetańskojęzycznego filmu fabularnego, w reżyserii Khyentse Norbu (Dzongsara Khjence Rinpocze), który robi furorę na festiwalu w Cannes.

31 października 1999
Funkcjonariusze okręgowego Biura Bezpieczeństwa Publicznego w Kardze otwierają ogień do około trzech tysięcy tybetańskich demonstrantów, protestujących przeciwko aresztowaniu Sonama Phuncoga, słynnego nauczyciela buddyjskiego z klasztoru Kardze Dhargje.

28 grudnia 1999
XVII Karmapa Ugjen Trinlej Dordże, najwyższy hierarcha buddyjski w Tybecie, ucieka z klasztoru Curphu. Tydzień później dociera do siedziby Dalajlamy w Dharamsali.

30 grudnia 1999
Rząd TRA informuje, iż uznaje kolejnego wskazanego przez aparat „tulku”, tym razem Retinga Rinpocze. Policja aresztuje protestujących mnichów.

10 lutego 2000
Bity i torturowany Taszi Cering, który w sierpniu 1999 opuścił chińską flagę przed Potalą, odbiera sobie życie w areszcie policyjnym.

10-13 maja 2000
Dalajlama składa drugą wizytę w Polsce na zaproszenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Przemawia w Sejmie i Trybunale Konstytucyjnym, otwiera Dział Studiów Buddyjskich w Książnicy Pomorskiej, spotyka się z premierem Jerzym Buzkiem, politykami, działaczami praw człowieka, buddystami, dziennikarzami, studentami i skazanymi z więzienia mokotowskiego.
W Sejmie RP konstytuuje się Parlamentarny Zespół na rzecz Tybetu, którego współprzewodniczącymi są posłowie Wiesław Walendziak i Henryk Wujec.

20 maja 2000
Urząd prezydencki na Tajwanie obejmuje Chen Shui-bian, pierwszy w historii kandydat opozycji. Koniec ponadpięćdziesięcioletniego monopolu na władzę partii nacjonalistycznej.

czerwiec 2000
Władze w Lhasie „zaostrzają” politykę wobec religii. Policja prowadzi rewizje w tybetańskich domach, konfiskując wszelkie przedmioty kultu religijnego – wizerunki, ołtarze, kadzielnice – które są następnie publicznie niszczone. Tybetańczycy zaczynają mówić o „drugiej rewolucji kulturalnej”.

24 czerwca 2000
W dwa lata po ucieczce do USA Agji Rinpocze, opata klasztoru Kumbum, który nie chciał uznać mianowanego przez Pekin Panczenlamy, władze, nie podając żadnych przyczyn, odwołują go ze Stałego Komitetu OLPKK.

lipiec 2000
Do Pekinu zaproszony zostaje starszy brat Dalajlamy, Gjalo Thondup.
Władze zwalniają z biur podróży tybetańskich przewodników.

6 lipca 2000
Parlament Europejski przyjmuje rezolucję, w której wzywa wszystkie państwa członkowskie do uznania tybetańskiego rządu emigracyjnego, jeśli w ciągu trzech lat Chiny nie zawrą porozumienia z Dharamsalą „w sprawie nowego statusu Tybetu”.

wrzesień 2000
Dalajlama, odpowiadając na przedstawione Gjalo propozycje Frontu Jedności, prosi o przyjęcie w Pekinie swoich oficjalnych wysłanników. Strona chińska znów milknie.

16 października 2000
Ogłoszenie nominacji Guo Jinlonga, nowego sekretarza partii TRA. Koniec rządów znienawidzonego przez Tybetańczyków Chena Kuiyuana, który płaci stanowiskiem za ucieczkę XVII Karmapy.

styczeń 2001
Przed siedzibą władz okręgu Sakon wybucha bomba. Policja pali posąg buddy w lokalnym klasztorze, aresztuje i torturuje 25 mnichów oraz kilkunastu świeckich Tybetańczyków, choć nie ma przeciwko nim żadnych dowodów.

luty 2001
Władze w Lhasie rozpoczynają kampanię, której celem jest walka z wiarą i praktykowaniem religii przez dzieci ze szkół podstawowych i średnich. Siedmio-trzynastolatków uczy się, że praktykowanie buddyzmu tybetańskiego jest „wyrazem zacofania” i kłodą na drodze postępu. W niektórych szkołach więzi się i karze grzywnami uczniów, którzy nie przestrzegają zakazu noszenia tradycyjnych amuletów buddyjskich.

28 lutego 2001
ChRL ratyfikuje Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych.

1 kwietnia 2001
Chiny ponownie ogłaszają w Tybecie kampanię „mocnego uderzenia” w „rosnącą przestępczość”. Wkrótce potem, jak informują oficjalne media, zapadają pierwsze wyroki śmierci.

kwiecień-lipiec 2001
Władze wydalają 8.500 mnichów i mniszek z Instytutu Studiów Buddyjskich w Serthar (Larung Gar) w TPA Kardze. Grupy robocze burzą kwatery duchownych, by nie mieli dokąd wracać.

maj-październik 2001
Władze chińskie informują o wykryciu – tylko w tym okresie – 62 tysięcy przypadków fałszowania statystyk w różnych regionach kraju. Mimo to Pekin utrzymuje, że statystyki „państwowe” są dokładne.

czerwiec 2001
Władze chińskie wydają kategoryczny zakaz obchodzenia zdelegalizowanego w latach dziewięćdziesiątych święta Trunglha Jarsol, urodzin Dalajlamy.
Do TRA przyjeżdżają pierwsi chińscy robotnicy do budowy linii kolejowej Qinghai-Lhasa, która – decyzją Komitetu Centralnego KPCh – połączy Tybet z Chinami. Przewidywana trasa: 1.080 kilometrów; koszty całego przedsięwzięcia, mającego przede wszystkim charakter polityczny i militarny, szacuje się na dwa i pół miliarda dolarów. Tybetańczycy boją się, że kolej będzie gwoździem do trumny ich tożsamości i ojczyzny.

13 czerwca 2001
Poseł Czesław Bielecki, przewodniczący sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych, „uprzejmie prosi” Marszałka Sejmu RP o „powstrzymanie się z wprowadzaniem pod obrady” sprawozdania Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka „o poselskim projekcie deklaracji solidarności Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z narodem tybetańskim”. Do swojego pisma dołącza list od przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych, w którym pan Zeng Jianhui dziękuje mu za „uwieńczone powodzeniem wysiłki”, dzięki którym „dokument ten został wcześniej zablokowany w Komisji Spraw Zagranicznych”, i prosi o „ponowne użycie wpływów, by zapobiec przyjęciu [Deklaracji] przez Izbę Reprezentantów”, gdyż „rani” ona „uczucia Chińczyków”. Posłowie Henryk Wujec i Wiesław Walendziak oświadczają, że „pierwszy chyba raz w dwunastoletniej historii parlamentaryzmu Trzeciej Rzeczpospolitej mamy do czynienia z tak niezawoalowanymi naciskami innego państwa na decyzje polskiego Parlamentu oraz z wykorzystaniem posła na Sejm RP do blokowania prac Sejmu”. Wkrótce potem media ujawniają sprawę kosztownego komputera, który w tym samym miesiącu podarował przewodniczącemu Bieleckiemu ambasador ChRL w Polsce.

15 czerwca 2001
Chiny, Rosja, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan i Uzbekistan powołują Szanghajską Organizację Współpracy (SCO). Jednym z jej głównych celów jest wspólna walka z „ekstremizmem, terroryzmem i separatyzmem”.

25-27 czerwca 2001
Obraduje IV Forum ds. Tybetu, w którym uczestniczy wszystkich siedmiu członków Stałego Komitetu Biura Politycznego KPCh. Oficjalne raporty mówią o trzech kluczowych aspektach „polityki tybetańskiej”: „budowaniu partii” (w ramach ogólnokrajowej strategii wzmacniania struktur i wizerunku KPCh); „napędzaniu gospodarki” (inwestycjami i subsydiami państwa – od fazy „przyspieszonego rozwoju” do fazy „skoku rozwojowego”); oraz przejściu od „podstawowej” do „długoterminowej” stabilizacji społecznej. Nie ulega wątpliwości, że jej celem jest całkowita asymilacja Tybetu.

13 lipca 2001
MKOl przyznaje Pekinowi organizację Igrzysk Olimpijskich w 2008 roku.

17-20 lipca 2001
Lhasę odwiedza Hu Jintao, wiceprezydent ChRL i były sekretarz partii TRA, który z okazji pięćdziesiątej rocznicy „pokojowego wyzwolenia” przywozi Tybetańczykom trzyipółtonowy „Drogocenny Trójnóg Narodowej Jedności”.

sierpień 2001
Delegacja Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP składa pierwszą oficjalną wizytę w Tybecie. Polscy posłowie wielokrotnie proszą gospodarzy o aktualne zdjęcia Genduna Czokji Nimy. Raidi, przewodniczący ZPL TRA, obiecuje, że w najbliższym czasie wyśle je do Warszawy.

20 sierpnia 2001
Pierwsze wybory powszechne na przewodniczącego kaszagu, gabinetu Centralnej Administracji Tybetańskiej w Indiach. Zostaje nim prof. Samdong Rinpocze.

24 sierpnia 2001
Sejm RP przyjmuje Deklarację solidarności z narodem tybetańskim:
„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża solidarność z narodem tybetańskim w jego działaniach na rzecz respektowania elementarnych praw człowieka w Tybecie.
Nigdy nie można godzić się na niesprawiedliwość, szczególnie wtedy, gdy dotyka ona narody, które same chcą decydować o swoim losie i swojej przyszłości. W chwilach trudnych dla Polski inne narody nie godziły się na niesprawiedliwość i solidaryzowały się z narodem polskim. Dziś polscy parlamentarzyści, mając w pamięci otrzymywaną pomoc, nie mogą milczeć, gdy inne narody poddawane są opresji.
Od lat docierają do nas informacje o tragedii narodu tybetańskiego. Władze chińskie brutalnymi metodami tłumią wszelkie dążenia Tybetańczyków do wolności oraz usiłują doprowadzić do zmiany struktury demograficznej w Tybecie. W konsekwencji Tybetańczycy mogą stać się mniejszością we własnej ojczyźnie.
Sejm wolnej Polski będzie kontynuował zabiegi na arenie międzynarodowej o wykonanie wszystkich rezolucji ONZ dotyczących sytuacji w Tybecie, w tym rezolucji nr 1353 z 1959 r., 1723 z 1961 r. oraz nr 2079 z 1965 r., gdzie wyraźnie uznano prawo narodu tybetańskiego do samostanowienia, które daje rzeczywista autonomia, a komunistyczne Chiny wezwano do zaprzestania praktyk pozbawiających naród tybetański podstawowych praw człowieka i wolności.
Koniecznym warunkiem porozumienia jest podjęcie przez rząd chiński rozmów z najwyższym autorytetem duchowym i politycznym Tybetańczyków Dalajlamą, który jest jedynym uznawanym przedstawicielem narodu tybetańskiego. Władze chińskie muszą uszanować tożsamość religijną Tybetańczyków oraz dziedzictwo ich cywilizacji liczącej kilka tysięcy lat. Jesteśmy przekonani, że tylko konsekwencja i determinacja w upominaniu się o ciemiężonych może doprowadzić do polepszenia losu narodu tybetańskiego”.

wrzesień 2001
Pekin ogłasza kampanię „mocnego uderzenia i potężnej presji”, wykorzystując globalną „wojnę z terroryzmem” do walki z „ruchami separatystycznymi”. Władze rozbijają Jaczen, wielkie obozowisko klasztorne we wschodnim Tybecie. Tysiące duchownych muszą opuścić kompleks i własnoręcznie zburzyć swoje domy.

6 grudnia 2001
Z inicjatywy posła Wiesława Walendziaka w Sejmie IV kadencji konstytuuje się Parlamentarny Zespół na rzecz Tybetu.

11 grudnia 2001
Po czternastoletnich negocjacjach Chiny formalnie przystępują do Światowej Organizacji Handlu (WTO).

13 grudnia 2001
Prezydent Jiang Zemin wzywa do zwiększenia „kontroli partii nad religią”.

29 grudnia 2001
OZPL przyjmuje pierwszą ustawę w sprawie kontroli populacji i planowania rodziny. Małżeństwa miejskie mają prawo do jednego dziecka, wiejskie do dwojga (jeśli pierwsze jest dziewczynką), a „mniejszości” – do dwojga lub trojga. Wcześniej politykę kontroli populacji realizowano na podstawie dekretów i rozporządzeń.

1 stycznia 2002
Po starannym „uszczelnieniu” granicy nepalsko-chińskiej w 2001 roku do Indii dociera tylko 1.375 uchodźców z Tybetu (w poprzednich latach – średnio 3.000 rocznie). Oficjalne źródła chińskie informują o zatrzymaniu 2.500 osób, próbujących nielegalnie przekroczyć granicę.

19 stycznia 2002
Przygotowania do wizyty prezydenta G. Busha w Pekinie – przedterminowe zwolnienie i odesłanie do USA Ngałanga Czephela, tybetańskiego muzykologa, byłego stypendysty Fullbrighta, aresztowanego w 1995 roku i skazanego na 18 lat więzienia za „szpiegostwo”. Wkrótce po spotkaniu na szczycie władze zwalniają, warunkowo, schorowanego 78-letniego Taknę Dzigme Sangpo, który spędził za kratami niemal czterdzieści lat i miał wyjść na wolność w 2011 roku.

luty 2002
Tybetańskie źródła informują o zwolnieniu (ściślej: przeniesieniu do aresztu domowego w Szigace) Czadrela Rinpocze – byłego opata klasztoru Taszilhunpo i przewodniczącego powołanej przez Pekin grupy, która miała odszukać inkarnację Panczenlamy – skazanego w 1996 roku na sześć lat więzienia za „spiskowanie w celu podzielenia macierzy” i „ujawnienie tajemnicy państwowej”.

marzec 2002
Protesty tysięcy bezrobotnych w Liaoyang i Daqing w północno-wschodnich Chinach.

marzec-czerwiec 2002
Władze zwalniają z więzienia Drapczi – na kilka lub kilkanaście miesięcy przed terminem – cztery mniszki, które w 1993 roku ukarano podwyższeniem wyroków za nagranie kasety z pieśniami niepodległościowymi, a w 1998 roku brutalnie bito i torturowano po „majowych protestach”: Gjalcen Dolkar, Ngałang Czekji, Tenzin Thupten i Ngałang Czezom.

26 marca 2002
Przedstawiciele władz Tybetańskiego Regionu Autonomicznego – z Raidim, zastępcą sekretarza KPCh TRA, na czele – składają oficjalną wizytę w Parlamencie Europejskim. Pytanie o obiecane polskim posłom zdjęcie Genduna Czokji Nimy „pozostaje bez odpowiedzi”.

kwiecień 2002
Podczas dorocznej sesji Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie wiele państw wyraża „zaniepokojenie” sytuacją w ChRL, jednak żaden rząd nie wnosi projektu rezolucji, potępiającej Chiny za naruszanie praw człowieka.
Tysiące osób podpisują petycję do marszałka Sejmu RP, by zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami oficjalnie upomniał się o obiecane polskim posłom zdjęcia Genduna Czokji Nimy.

7 kwietnia 2002
Aresztowanie kolejnego słynnego nauczyciela buddyjskiego ze wschodniego Tybetu, związanego z Dalajlamą i zaangażowanego w działalność społeczną Tenzina Delka Rinpocze.

25 kwietnia 2002
„Gazeta Wyborcza” zaprasza do wysyłania urodzinowych życzeń – za pośrednictwem ambasady ChRL w Warszawie i marszałka Sejmu – dla więzionego przez Pekin XI Panczenlamy. Na apel odpowiadają dziesiątki tysięcy Polaków (w tym wszyscy Nobliści) i internautów z całego świata.

26 kwietnia 2002
Mimo licznych protestów w Lhasie rozpoczyna się wyburzanie jednego z kwartałów starej, objętej ochroną Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) części miasta, która nie stanowi już nawet dwóch procent powierzchni stolicy Tybetu.

maj 2002
Chinom udaje się wykluczyć wszystkie organizacje pozarządowe, które zajmują się Tybetem, z oenzetowskiego Światowego Szczytu Zrównoważonego Rozwoju.

1 lipca 2002
Gjalo Thondup, starszy brat Dalajlamy, pośredniczący wcześniej w rozmowach między Pekinem a Dharamsalą, rozpoczyna miesięczną, prywatną wizytę w Chinach i – po raz pierwszy od pięćdziesięciu lat – w Tybecie.

lipiec 2002
W Lhasie obradują przewodniczący komitetów demokratycznego zarządzania klasztorów TRA. Li Liguo, zastępca sekretarza partii i szef regionalnej komisji ds. klasztorów i religii, definiuje obowiązki duchownych: „Mnisi i mniszki muszą śmiało obnażać i krytykować Dalaja, by dogłębnie zrozumieć jego reakcyjną naturę i religijną hipokryzję oraz rozwinąć świadomość patriotyczną”.
Takna Dzigme Sangpo uzyskuje zgodę na „podjęcie leczenia za granicą”.

8 sierpnia 2002
Władze chińskie, do tej pory kategorycznie temu zaprzeczające, oficjalnie przyznają, że Tybetańczycy stają się mniejszością we własnej stolicy. Jin Shixun, zastępca dyrektora Komisji Planowania i Rozwoju TRA informuje dziennikarzy, że Chińczycy „przyjeżdżają tu zakładać własne firmy, inwestować albo szukać pracy. (...) W Lhasie mieszka obecnie około 200 tysięcy osób, a imigranci stanowią mniej więcej połowę populacji. Ich liczba z pewnością znacznie wzrośnie, gdyż wymaga tego rozwój gospodarczy oraz rozbudowa infrastruktury, rynku inwestycyjnego i przemysłu turystycznego”.

19-21 sierpnia 2002
M. Robinson, Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka, składa wizytę w Pekinie i wyraża „głębokie zaniepokojenie” sytuacją w ChRL, szczególnie podkreślając problem stosowania kary śmierci, brutalnego tłumienia protestów robotniczych, więzienia Panczenlamy, wynaradawiania Tybetańczyków i prześladowania Ujgurów pod pretekstem globalnej „wojny z terroryzmem”.

26 sierpnia-4 września 2002
Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu. Przedstawiciele Tybetu biorą w nim udział tylko dzięki pomocy europejskich i amerykańskich organizacji pozarządowych, które uzyskały akredytacje i użyczyły ich Tybetańczykom. Naciski Chin sprawiają, że na liście gości nie ma Dalajlamy, który uczestniczył w poprzednim Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku.

przełom sierpnia i września 2002
Chinom udaje się przekreślić wizytę Dalajlamy w Mongolii: Rosja nie wydaje mu wizy tranzytowej, a południowokoreańskie linie lotnicze odmawiają sprzedania biletu do Ułan Bator. Protesty buddystów i działaczy praw człowieka w Moskwie i Seulu.

wrzesień 2002
Przygrywka do XVI zjazdu KPCh, na którym ma się rozpocząć proces „wymiany pokoleń” w najwyższych władzach partii i państwa: polowanie na dysydentów, zmasowane hakerskie ataki na „wywrotowe” listy dyskusyjne i strony www, blokowanie dostępu do niezależnych źródeł informacji – stron i wyszukiwarek internetowych oraz zagranicznych rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych.
Chińscy śledczy przesłuchują – i maltretują – schwytanych w Afganistanie Ujgurów w amerykańskiej bazie Guantanamo.

9 września 2002
Po raz pierwszy od niemal dziesięciu lat do Pekinu przybywają przedstawiciele Dalajlamy. 13 września rozpoczynają – pierwszą od siedemnastu lat – wizytę w Lhasie. Strona chińska konsekwentnie bagatelizuje znaczenie misji, nazywając wysłanników „tybetańskimi emigrantami”, którzy odwiedzają Tybet „prywatnie”. Wysoki urzędnik cytuje zagranicznym dziennikarzom Legczoga (chiń. Lieque), szefa rządu TRA: „Spotkałem się z dwoma tybetańskimi ziomkami, którzy przyjechali do Tybetu odwiedzić krewnych, ale nie wiedziałem, że są osobistymi przedstawicielami Dalaja; sami też mi nie powiedzieli, że nimi są”.

25 września 2002
Tybetańscy emisariusze wracają do Indii.
Składający wizytę w Danii premier Zhu Rongji wzywa „wszystkie rządy” do „zaprzestania udzielania jakiegokolwiek poparcia Dalajlamie”, którego oskarża o „separatyzm”.

październik 2002
Do Indii wraca pierwszy wykształcony w Polsce Tybetańczyk – lekarz medycyny.
Chińskie media informują o wykopaniu najwyżej położonego na świecie tunelu (4.905 m n.p.m.), stanowiącego element linii kolejowej, która połączy Qinghai z Tybetem centralnym.

1 października 2002
Po zapoznaniu się z raportem wysłanników Dalajlamy tybetański rząd emigracyjny oświadcza, że „w odpowiedzi na gest Chin, do czerwca 2003 roku poświęci się tworzeniu atmosfery sprzyjającej budowaniu nowych kontaktów”, i prosi „Tybetańczyków oraz przyjaciół Tybetu” o poniechanie protestów podczas wizyty prezydenta Jiang Zemina w Stanach Zjednoczonych i Meksyku.

8 października 2002
Po wielomiesięcznym blokowaniu dyskusji i prac nad „chińskim dezyderatem” Komisja Spraw Zagranicznych Sejmu RP przyjmuje dokument, z którego posłowie koalicji rządzącej usuwają wszystkie wzmianki o Tybecie, Panczenlamie i naruszaniu praw człowieka w ChRL.

17 października 2002
Na kilka dni przed wizytą prezydenta Jiang Zemina w USA władze chińskie warunkowo zwalniają z Drapczi dwudziestopięcioletnią Ngałang Sangdrol – mniszkę klasztoru Garu, której podnoszona trzykrotnie kara opiewa łącznie na 21 lata i kończy się w 2013 roku. Brutalnie bita i torturowana jako „prowodyrka” więziennych protestów, spędziła za kratami (zdaniem Grupy Roboczej ONZ ds. Arbitralnych Uwięzień – „wbrew prawu”) jedenaście lat.
Do Kardze (prowincja Sichuan) wkraczają oddziały AL-W. Służby bezpieczeństwa aresztują Tybetańczyków, którzy w lutym organizowali modły o długie życie Dalajlamy.

22-25 października 2002
Pożegnalna wizyta prezydenta Jiang Zemina w Stanach Zjednoczonych. Wśród kwestii omawianych na ranczu prezydenta G. Busha w Crawford jest problem przestrzegania praw człowieka w Tybecie i rokowań chińsko-tybetańskich.

29 października 2002
Pekin nazywa akcję rosyjskich służb specjalnych – które atakując teatr na Dubrowce zabiły ponad stu zakładników – „wzorem do naśladowania”, składa wyrazy „najwyższego uznania” prezydentowi Putinowi i prosi Kreml o recepturę śmiercionośnego gazu.

5 listopada 2002
Mimo presji i protestów Pekinu Dalajlamie udaje się złożyć – tym razem podróżuje przez Japonię – pierwszą od siedmiu lat wizytę w Mongolii. Na światowych rynkach rosną nagle ceny miedzi, gdyż ChRL „za karę” zamyka granicę i zawiesza komunikację kolejową z Mongolią.

8-15 listopada 2002
Opóźniony o dwa miesiące frakcyjnymi rozgrywkami XVI Zjazd Komunistycznej Partii Chin. Disandai, „trzecie pokolenie” przywódców, sprawujące władzę od masakry w Pekinie w 1989 roku, zaczyna przekazywać pałeczkę disidai, „czwartej generacji”. Pierwszym sekretarzem KPCh zostaje – namaszczony jeszcze przez Deng Xiaopinga – Hu Jintao, który w 1989 roku zwrócił się do rządu o ogłoszenie stanu wojennego w Tybecie. Zeng Qinghong, prawa ręka Jiang Zemina, ma być gwarantem zakulisowych wpływów ustępującego przewodniczącego, który – wzorem Denga – zachowuje kierownictwo kluczowej Centralnej Komisji Wojskowej. Stały Komitet Biura Politycznego KPCh zostaje poszerzony z siedmiu do dziewięciu osób, by zapewnić bezpieczną większość protegowanym Jianga. Zasiadają w nim, między innymi, zamieszany w największą aferę przemytniczą w historii ChRL Jia Qinglin, wsławiony szczególną gorliwością w prześladowaniu członków Falun Gong, Wu Guanzheng oraz Luo Gan, szef służb bezpieczeństwa, który według wewnętrznych statystyk partyjnych – znacznie przewyższających ostrożne szacunki organizacji praw człowieka – odpowiada za stracenie 60 tysięcy osób.
W ramach przygotowań do zjazdu – którego „drogim gościem” jest mianowany przez partię panczenlama – władze tradycyjnie polują na dysydentów i wykonują dziesiątki egzekucji, ale też, zapewne nawiązując do wydarzeń w Moskwie, zakazują pekińskim hotelom wynajmowania pokojów oskarżanym o „terroryzm” Ujgurom.
Naciskany przez zachodnich korespondentów Raidi, który rok wcześniej obiecał polskim posłom zdjęcia Genduna Czokji Nimy, rozwija tradycyjne zapewnienia o „szczęściu” i „postępach w nauce” uprowadzonego przez Pekin chłopca, oświadczając, że „ma on teraz metr sześćdziesiąt i waży sześćdziesiąt pięć kilo”.

13 listopada 2002
Chińskie media cytują Legczoga, przewodniczącego rządu TRA (dwa miesiące wcześniej podejmującego wysłanników z Dharamsali): „Dalajlama nigdy nie będzie reprezentował narodu tybetańskiego”.

18 listopada 2002
Chińska prasa gremialnie zrywa pięcioletni, obowiązujący od przekazania Hongkongu „rozejm” z Londynem, ogłaszając kampanię, której celem jest „położenie kresu ignorancji i arogancji brytyjskich kolonialistów, którzy w imię anglojęzycznego hegemonizmu do dziś uparcie upokarzają i gwałcą świętą górę Tybetańczyków, nazywając ją fałszywie Mount Everestem, a nie Quomolangmą” (tyb. Czomolungma; nep. Sagarmatha).

19 listopada 2002
W obozie „reformy przez pracę” w Silingu umiera bity i torturowany Lobsang Dhargjal, czterdziestoletni mnich, skazany w październiku 2001 na 16 lat więzienia za „szpiegostwo” i „działalność separatystyczną”.

25 listopada 2002
Ogólnopolski dziennik donosi, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP poinformowało posłów, oficjalną notatką, iż w ChRL „podstawowe prawa poszczególnych kościołów i ich wyznawców wydają się być zagwarantowane w stopniu przynajmniej dostatecznym”. (Miesiąc wcześniej Departament Stanu USA publikuje specjalny raport, w którym zalicza Chiny – obok Iranu, Korei Północnej, Sudanu itp. – do państw „autorytarnych lub totalitarnych”, które „gwałcą swobody religijne ze szczególną brutalnością”.) MSZ prostuje ów artykuł, stwierdzając, że „zaraz po cytowanym fragmencie, odnoszącym się do sytuacji formalno-prawnej”, pada stwierdzenie, iż „spore zastrzeżenia może [natomiast] budzić sytuacja faktyczna i doraźna praktyka”.

29 listopada 2002
Naukowcy publikują wyniki badań, z których wynika, że samobójstwo jest najczęstszą przyczyną śmierci młodych Chińczyków. W ChRL rokrocznie odbiera sobie życie ponad 250 tys. osób, w większości – odwrotnie niż w innych krajach – kobiet.

2 grudnia 2002
Komisja Spraw Zagranicznych Sejmu RP przyjmuje odpowiedź rządu na dezyderat w sprawie stosunków polsko-chińskich. MSZ informuje posłów, że „polityka przestrzegania praw człowieka i wolności religijnych w Chinach stanowi przedmiot naszego stałego zainteresowania i jest istotnym tematem poruszanym przez nas podczas rozmów z przedstawicielami władz chińskich”.
Sąd Ludowy w Kardze skazuje na śmierć aresztowanego w kwietniu Tenzina Delka Rinpocze i jego asystenta Lobsanga Dhondupa za „współudział w podłożeniu bomby”, „nielegalne posiadanie broni” i „działalność separatystyczną”. Podczas procesu Tenzin Delek oskarża sąd o stawianie sfabrykowanych zarzutów i nieuczciwość oraz krzyczy: „Niech żyje Jego Świątobliwość Dalajlama”. Funkcjonariusze służby bezpieczeństwa kneblują go szmatą i wyprowadzają z sali.

12 grudnia 2002
Posłanie Prezydenta Lecha Wałęsy z okazji tybetańskiego Święta Współczucia w Indiach: „Przyjaciele! Moje życie nauczyło mnie, jak ważne jest wsparcie innych ludzi w chwilach trudnych. W naszej Solidarnościowej walce o wolność i godność człowieka takie wsparcie czuliśmy bardzo mocno. Łatwiej nam było wówczas wierzyć w zwycięstwo i do niego dążyć. Z takim słowem wsparcia i solidarności teraz spieszę do Was, abyście wiedzieli, że Wasz los nie jest i nie może być nam obojętny. (...) Jego Świątobliwość Dalajlama stanowczo sprzeciwia się stosowaniu przemocy w walce o wolność i godność swego narodu, podejmując dialog z chińskimi przywódcami. W czasach silnie obecnej przemocy, czasach licznych niepokojów społecznych i terroryzmu taka postawa budzi szczególny szacunek. Musimy wspólnie wierzyć w pokojową drogę do wolności, aby kiedyś – ufam, że jak najszybciej – Wasz i każdy inny naród mógł doświadczać prawdziwej swobody i pełni praw!”.

13 grudnia 2002
Polscy parlamentarzyści zwracają się do Przewodniczącego Stałego Komitetu OZPL, Li Penga o „podjęcie interwencji” w sprawie skazanego na śmierć Tenzina Delka Rinpocze i Lobsanga Dhondupa: „Chińscy intelektualiści i dziennikarze od dawna twierdzili, że wyrok w tej sprawie zapadł jeszcze przed rozpoczęciem procesu. Międzynarodowe media informują, iż przedstawiciele sądu i prokuratury w Ganzi nie byli w stanie podać nazwisk obrońców oskarżonych. (...) Pierwsze od niemal 15 lat tak drastyczne kary wymierzone Tybetańczykom w sprawie o charakterze politycznym (...) mogą zniweczyć zalążki dialogu, który jest ważny nie tylko dla Chińczyków i Tybetańczyków, ale i – jako model pokojowego rozwiązywania konfliktów – dla całego świata”.

20 grudnia 2002
Pekin informuje o oddaniu pierwszego, 120-kilometrowego odcinka „drogi do szczęścia i dostatku” – linii kolejowej, która połączy Tybet z Chinami.

24 grudnia 2002
Przedterminowe zwolnienie i wydalenie do Stanów Zjednoczonych Xu Wenli, jednego z najsłynniejszych chińskich dysydentów, który nazywa ten „akt łaski” „pustym gestem” i „gwiazdkowym prezentem Jiang Zemina dla prezydenta Busha”.

styczeń 2003
Wybory do władz TRA – w przeciwieństwie do centralnych – nie przynoszą żadnych istotnych zmian: stanowiska zachowują Raidi, przewodniczący regionalnego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych; Legczog, szef lokalnego rządu; i Phagpa-lha Gelek Namgjal, przewodniczący Politycznej Ludowej Konferencji Konsultatywnej.

18 stycznia 2003
Skazany na śmierć Tulku Tenzin Delek nagrywa w celi kasetę, którą udaje się wynieść z więzienia w Darcedo (chiń. Kangding): „Niezależnie od tego, co robią i mówią [władze], jestem zupełnie niewinny. Zostałem fałszywie oskarżony, ponieważ zawsze byłem szczery i dbałem tylko o dobro i szczęście moich rodaków. Nigdy nie rozpowszechniałem listów ani ulotek i nie podkładałem żadnych bomb; nawet nie przyszło mi to do głowy. Chińczykom nie podoba się to, co mówię i robię. Aresztowano mnie tylko dlatego. Zawsze prosiłem ludzi, by troszczyli się o innych i okazywali im dobre serce. Wszyscy wiedzą, czego nauczałem i co praktykowałem. Będę nadal pracować dla narodu tybetańskiego i sprawy Tybetu – nawet za cenę życia. Życzę pokoju całemu światu. Każda czująca istota była nam kiedyś ojcem i matką. Jeżeli mam zostać w więzieniu i zginąć, chcę, by moja śmierć przyniosła pożytek wszystkim czującym istotom”.

20 stycznia 2003
Prezydent Chen Shui-bian uroczyście otwiera Fundację Wymiany Tajwańsko-Tybetańskiej, która ma odpowiadać za stosunki między Tajpej a tybetańskim rządem emigracyjnym, stopniowo zastępując Komisję ds. Mongolskich i Tybetańskich – relikt rządów Guomindangu, symbol teatralnych roszczeń Republiki Chińskiej do Mongolii i Tybetu.

26 stycznia 2003
Wyższy Sąd Ludowy Prowincji Sichuan zatwierdza grudniowy wyrok skazanego na śmierć Lobsanga Dhondupa i utrzymuje wyrok Tulku Tenzina Delka – karę śmierci w zawieszeniu na dwa lata. Natychmiast po rozprawie Lobsang Dhondup zostaje stracony. Władze nie wydają rodzinie ciała zabitego. Krążą pogłoski, że „było zbyt zmasakrowane”.
W odpowiedzi na protesty największych organizacji praw człowieka, Stanów Zjednoczonych, Unii Europejskiej i Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka, Pekin oświadcza, że Lobsang Dhondup „przyjął” wyrok sądu niższej instancji – choć wcześniej oficjalnie informowano, iż wniósł apelację – i uspakaja, że wszystko „odbyło się zgodnie z prawem”.

29 styczna 2003
Prezydencja Unii Europejskiej kreśli na forum Parlamentu Europejskiego priorytety UE na zbliżającą się 59. sesję Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie: „Główną osią naszej polityki centralnej jest zniesienie kary śmierci, położenie kresu stosowaniu tortur i dyskryminacji kobiet oraz chronienie dzieci przed wyzyskiem. Poszanowanie owych zasad winno rządzić wszystkimi aspektami naszej polityki zagranicznej, nawet jeśli miałoby to oznaczać poniesienie pewnych kosztów gospodarczych lub politycznych. Takie stanowisko jest rękojmią naszej wiarygodności”.

30 stycznia 2003
Komitet Helsiński w Polsce wyraża „ubolewanie i oburzenie z powodu egzekucji Lobsanga Dhondupa, którego stracono natychmiast po procesie, urągającym nie tylko podstawowym zasadom uczciwości i sprawiedliwości, ale i zapewnieniom, jakie chińscy dyplomaci składali (...) światowej opinii publicznej” oraz wyzywa „władze Rzeczpospolitej Polskiej i inne rządy do stanowczego potępienia Chińskiej Republiki Ludowej na forum Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie, a władze w Pekinie – do przeprowadzenia ponownego, uczciwego i jawnego procesu Tulku Tenzina Delka”.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych ogłasza, że „RP potępia razem ze społecznością międzynarodową wykonanie wyroku śmierci” na Lobsangu Dhondupie.

31 stycznia 2003
Marszałek Sejmu RP Marek Borowski występuje z listem do Przewodniczącego Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych, Li Penga: „Z wielkim zaniepokojeniem i smutkiem przyjąłem do wiadomości, że Lobsang Dhondup, skazany wspólnie z Tenzinem Delkiem za, jak głosi akt oskarżenia, zaplanowanie zamachów bombowych w Czengdu, został stracony. Już 13 grudnia 2002 r. polscy parlamentarzyści skierowali do Pana apel, w którym zwrócili uwagę na nieprawidłowości w przebiegu procesu oraz surowość kar. Zawsze zależało nam na utrzymaniu i rozwijaniu dobrych stosunków parlamentarnych między Polską a Chinami, czego jestem wciąż gorącym rzecznikiem. Ani ja, ani polska opinia publiczna nie możemy jednak przyjmować biernie do wiadomości takich wyroków, jako że podejście do kwestii przestrzegania praw człowieka jest tym, co dziś łączy bądź dzieli Narody. Czym innym jest bowiem niedoskonałość w przestrzeganiu praw jednostki, jaka zdarza się w każdym kraju, także w Polsce, czym innym – pozbawienie prawa do jawnego, sprawiedliwego i bezstronnego postępowania przed niezawisłym sądem, co jest powszechnie akceptowanym w społeczności międzynarodowej standardem wymiaru sprawiedliwości. Jak wynika z dostępnych nam informacji – w przypadku procesów Lobsanga Dhondupa oraz Tulku Tenzina Delka zasady te nie były w pełni przestrzegane. W imię dobrych stosunków z Narodem Chińskim nie możemy przejść nad tym do porządku dziennego. Głęboko ubolewam, że apel polskich parlamentarzystów nie został wysłuchany. Zwracam się do Pana, Panie Przewodniczący, o wykorzystanie swoich wpływów i możliwości w celu powstrzymania wykonania wyroku na drugim skazanym oraz zapewnienie mu uczciwej i jawnej rewizji procesu”.

5 lutego 2003
Unia Europejska po raz kolejny potępia egzekucję Lobsanga Dhondupa i zatwierdzenie wyroku Tulku Tenzina Delka. Do tej deklaracji „dołączają” kraje wstępujące do UE (w tym Polska), stowarzyszone i członkowie EFTA.

14 lutego 2003
Drobny konflikt między kilkoma Tybetańczykami a grupą Hui, chińskich muzułmanów, przeradza się w kilkudniowe zamieszki w okręgu Czenca (chiń. Jianza) prowincji Qinghai. Tłum plądruje chińskie sklepy i restauracje, niezależne źródła informują o co najmniej jednym zabitym i setkach rannych. Władze wzywają na pomoc armię.

24 lutego 2003
Sekretarz stanu USA Colin Powell krytykuje Pekin – choć celem jego wizyty w Chinach jest uzyskanie poparcia ChRL w sprawie Iraku i Korei – za „krok wstecz” w dziedzinie praw człowieka: egzekucję Lobsanga Dhondupa i uwięzienie kilkunastu znanych dysydentów.

marzec 2003
Światowe media donoszą, że władze chińskie „testują cele śmierci na kółkach” – to jest specjalne samochody, w których wykonywane są egzekucje – „by poprawić system prawny”.

6-18 marca 2003
Doroczna sesja Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych i kolejny etap „pokoleniowych” zmian w najwyższych władzach ChRL. Fotel prezydenta zajmuje nowo mianowany pierwszy sekretarz KPCh Hu Jintao, ale ustępujący Jiang Zemin zachowuje – podobnie jak w strukturach partii – kierownictwo Centralnej Komisji Wojskowej. Stanowisko premiera przypada Wen Jiabao, numerowi trzy w KPCh. Przewodniczącym OZPL zostaje Wu Bangguo, a obradującej równolegle Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej – Jia Qinglin, zausznik Jiang Zemina zamieszany w największą aferę przemytniczą w historii kraju. OZPL zapowiada „drastyczne zaostrzenie walki” z „separatyzmem, terroryzmem, organizatorami złych sekt i skorumpowanymi urzędnikami”.
Xiaowen Ye, dyrektor Centralnego Urzędu ds. Religii, składa oficjalną wizytę w Stanach Zjednoczonych. Podczas wystąpienia w ambasadzie ChRL w Waszyngtonie porównuje Lobsanga Dhondupa i Tulku Tenzina Delka do Osamy bin Ladena.
Zachodni dyplomaci z Pekinu – zastrzegając anonimowość – informują, że za egzekucją Lobsanga Dhondupa i utrzymaniem wyroku Tulku Tenzina Delka stał Zhou Yongkang, członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego KPCh, były sekretarz partii w Sichuanie, który wsławiwszy się skutecznością w zwalczaniu m.in. „tybetańskiego separatyzmu” w tej prowincji, w grudniu 2002 został mianowany ministrem bezpieczeństwa publicznego. Miał bardzo interesować się „sprawą z Kardze i osobiście wydawać polecenia”.
Li Baodong – dyrektor generalny Departamentu Konferencji Międzynarodowych chińskiego MSZ i szef delegacji ChRL ds. „dwustronnego dialogu o prawach człowieka” – „opuszcza” na rok swoje stanowiska, by „przejść szkolenie w Centralnej Szkole Partyjnej”. Jego obowiązki przejmuje dotychczasowy zastępca, Wang Min, który wcześniej powiadomił Unię Europejską, że „źle zrozumiała” – składane przez Li – zapewnienia Pekinu w sprawie „nowego procesu” Lobsanga Dhondupa i Tulku Tenzina Delka.

17 marca-25 kwietnia 2003
Doroczna sesja Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie.

19 marca 2003
Unia Europejska krytykuje ChRL za „brak poszanowania dla praw człowieka” (egzekucje, tortury, arbitralne uwięzienia, sytuacja w Tybecie i Xinjiangu itd.), zapowiadając jednocześnie, że nie będzie dążyć do przyjęcia rezolucji w tej sprawie w Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie.

kwiecień 2003
Zhiqing quan – „prawo, by wiedzieć”: Epidemia SARS (zespołu ostrej niewydolności oddechowej, nazywanego przez Tybetańczyków gjanje, „chińską chorobą”), którą władze wszystkich szczebli ukrywały – jako „tajemnicę państwową” – przed przełożonymi, światem i najbardziej zagrożonymi, własnymi obywatelami co najmniej cztery miesiące, przekracza granice Chin. Medialna histeria, miliardowe straty, tysiące zarażonych i setki ofiar na wszystkich kontynentach.

1 kwietnia 2003
Komisja Praw Człowieka ONZ: Ambasador Grecji, w imieniu UE i państw wstępujących, krytykuje ChRL za naruszanie praw człowieka – wymieniając m.in. szafowanie karą śmierci, stosowanie tortur, sytuację w Tybecie oraz sprawę Lobsanga Dhondupa i Tulku Tenzina Delka. Choć wiele delegacji stawia Pekinowi podobne zarzuty, żadna nie wnosi projektu stosownej rezolucji.

8 maja 2003
Prezydent G. Bush, zgodnie z Ustawą w sprawie polityki wobec Tybetu z 2002 roku, przekazuje Kongresowi pierwszy raport na temat kroków, jakie podjęła administracja Stanów Zjednoczonych w celu skłonienia Chińskiej Republiki Ludowej do podjęcia rozmów z Dalajlamą lub jego przedstawicielami. Wywołuje to natychmiastowy protest chińskiego MSZ, które oświadcza, że sprawa Tybetu jest „problemem czysto wewnętrznym” i wylicza warunki wstępne podjęcia rozmów z Dalajlamą: „Nawiążemy z nim kontakt i będziemy negocjować tylko wtedy, gdy faktycznie wycofa swoje poparcie dla „tybetańskiej niepodległości”, porzuci działalność separatystyczną, której celem jest podzielenie Chin, oświadczy publicznie, że uznaje Tybet – i Tajwan – za integralną część Chin”.

15 maja 2003
Epidemia SARS. Agencja Xinhua publikuje ogłoszoną przez Sąd Najwyższy ChRL wykładnię prawa stosującego się do osób, które naruszają kwarantannę: „Umyślne rozprzestrzenianie chorób zakaźnych” zagrożone jest karą od 10 lat do dożywotniego pozbawienia wolności lub kary śmierci. Tydzień później policja aresztuje pierwszego uciekiniera ze szpitala.

16 maja 2003
Zmiany we władzach TRA: Legczog (chiń. Lieque) zastępuje Ragdiego (chiń. Raidi) na stanowisku przewodniczącego regionalnego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych, a zwolniony przez niego fotel gubernatora TRA zajmuje Dziampa Phuncog (chiń. Xiangba Pingcuo). „Bez wahania, uporczywie i głęboko otwierajcie front walki z grupą Dalaja”, apeluje do mianowanych sekretarz partii TRA Guo Jinlong.

25 maja 2003
Do Chin przybywają wysłannicy Dalajlamy.

26 maja 2003
Przewodniczący Hu Jintao rozpoczyna pierwszą podróż zagraniczną od wizyty w Moskwie.

31 maja 2003
Pekin wymusza na Katmandu pierwszą jawną deportację uciekinierów z Tybetu. Władze Nepalu – wbrew prawu wewnętrznemu i międzynarodowemu, mimo ostrych protestów Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców i zachodnich rządów – przekazują pracownikom ambasady ChRL 18 uchodźców, w tym kobiety i dzieci, którzy zostają pospiesznie wywiezieni do Chin.

9 czerwca 2003
Wysłannicy Dalajlamy wracają do Indii. Informują, że prowadzili „ożywione rozmowy” z „wysokimi urzędnikami chińskimi” w Szanghaju, Pekinie i tybetańskim regionie prowincji Yunnan, których celem było „budowanie wzajemnego zaufania i rozpraszanie nieporozumień”, oraz wyrażają chęć „kontynuowania i rozbudowywania” kontaktów dwustronnych.
Chińskie media donoszą, że sąd w Silingu (chiń. Xining) w prowincji Qinghai skazał czterech Tybetańczyków – Cairanga, (tyb. Cering), Zewenga Duoji (tyb. Cełang Dordże), Zeyao i Tudenga Luosanga (tyb. Thupten Lobsang) – na kary od 11 lat pozbawienia wolności do dożywocia i kary śmierci w zawieszeniu na dwa lata „za nielegalne przewożenie 53 sztuk broni i 97 sztuk amunicji”. Sędziowie odmawiają zagranicznym dziennikarzom informacji, kto otrzymał jaki wyrok.

13 czerwca 2003
Prezydencja Unii Europejskiej potępia deportację Tybetańczyków z Nepalu. Do deklaracji dołączają państwa wstępujące do UE – w tym Polska – stowarzyszone i członkowie EFTA.

19 czerwca 2003
Pekin knebluje media, które – najwyraźniej wykorzystywane do zakulisowych rozgrywek między ekipą przewodniczącego Hu Jintao a stronnikami Jiang Zemina – przez trzy miesiące cieszyły się nieco większą swobodą. Władze zamykają dziennik Nowe Czasy za artykuł krytykujący Ogólnochińską Ludową Polityczną Konferencję Konsultatywną i Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych. Ministerstwo propagandy zakazuje publikowania materiałów o tuszowaniu epidemii SARS, brutalności policji i największych aferach korupcyjnych.

23 czerwca 2003
Dyplomacja semantyczna: Podczas wizyty premiera Atala Behari Vajpayee w Pekinie Chiny i Indie podpisują umowę handlową, otwierającą granicę między Tybetem a Sikkimem, który dla ChRL był dotąd terytorium „spornym”. Tym samym Chiny, nie wprost, uznają Sikkim za część Indii, a Indie – w odrębnej deklaracji dwustronnej, jak podkreślają chińskie media, „po raz pierwszy tak jednoznacznie” – Tybetański Region Autonomiczny za część ChRL. Delhi utrzymuje, że w owej deklaracji nie znalazło się „nic nowego”.

1 lipca 2003
Największa demonstracja od czasu Tiananmen: niemal pół miliona mieszkańców Hongkongu protestuje przeciwko przygotowanej przez Pekin „ustawie antywywrotowej”, która ogranicza swobody obywatelskie i niezależność metropolii od komunistycznych Chin. Tydzień później propekiński szef rządu Tung Chee-hwa ogłasza „opóźnienie” wprowadzenia nowych przepisów. Po dwóch miesiącach „opóźnienie” zostaje zamienione na „bezterminowe zawieszenie”.

12-18 sierpnia 2003
Pierwsze wspólne ćwiczenia armii państw Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SCO) po obu stronach granicy Xinjiangu.

23 sierpnia 2003
Pośredni Sąd Ludowy Tybetańskiej Prefektury Autonomicznej Ngaba (chiń. Aba) prowincji Sichuan skazuje na kary od ośmiu do dwunastu lat więzienia czterech mnichów, którzy wspólnie modlili się o długie życie Dalajlamy.

25 sierpnia 2003
„Misja przyjaźni” Armii Ludowo-Wyzwoleńczej z komisarzem politycznym Chi Wanchunem na czele rozpoczyna wizytę w Polsce, Czechach i Słowacji.

9-10 września 2003
Dalajlama spotyka się w Waszyngtonie z sekretarzem stanu C. Powellem i prezydentem G. Bushem.

10 września 2003
Komisja Europejska przyjmuje dokument, z którego wynika, że promowanie dialogu chińsko-tybetańskiego, mającego doprowadzić do prawdziwej autonomii Tybetu, będzie jednym z jej politycznych priorytetów w stosunkach z ChRL.

19 września 2003
K. Tomasevski, Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. Dostępu do Edukacji – pierwszy od niemal dziesięciu lat oenzetowski „śledczy” od praw człowieka składający wizytę w ChRL – przedstawia niezwykle krytyczny raport, oskarżając Chiny o naruszanie zobowiązań międzynarodowych, uniemożliwianie edukacji religijnej i wygórowane, narzucane arbitralnie opłaty, które wpędzają w długi rodziny posyłające dzieci do szkoły. Choć Pekin często podkreśla swoje dokonania na tym polu, na edukację przeznacza tylko dwa procent PKB (ONZ rekomenduje sześć). Władze pokrywają zaledwie 53 procent kosztów działania szkół – resztę rodzice. Pytana, czy Chiny mogą być dumne ze swojej polityki, Tomasevski odpowiada, że prawo do edukacji lepiej gwarantuje biedna Uganda.

20-30 września 2003
Delegacja Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu RP odwiedza Chiny i Tybet. Polscy posłowie przerywają wizytę w pekińskim więzieniu, gdy okazuje się, że nie będą mogli swobodnie rozmawiać ze skazanymi. „Chiny nie są zainteresowane dialogiem na temat praw człowieka, o ile nie widzą na drugiej szali wymiernych korzyści materialnych”, podsumowuje jeden z delegatów.

23 września 2003
Powołując się na „dobro stosunków z Chinami” i umowy dwustronne, Rosja ponownie odmawia udzielenia wizy Dalajlamie, uniemożliwiając mu złożenie wizyty w Kałmucji.

27 września 2003
W prefekturze Szigace umiera sześćdziesięciokilkuletni Tenzin Phuncog, Trzy dni wcześniej zwolniono go z aresztu, w którym spędził sześć miesięcy. Władze podejrzewały go o udział w rozprowadzaniu materiałów niepodległościowych.

1 października 2003
Po serii rozpaczliwych protestów (głównie bezrobotnych i eksmitowanych) komendant główny policji w Pekinie Ma Zhenchuan ogłasza, że próba popełnienia samobójstwa na placu Tiananmen jest „przestępstwem” i będzie karana.

2 października 2003
W Dału (chiń. Daofu; prefektura Kardze prowincji Sichuan) umiera na skutek tortur dwudziestodziewięcioletni mnich Nima Drakpa. W październiku 2002 roku skazano go na dziewięć lat więzienia za rozlepianie plakatów niepodległościowych, które zaczął podpisywać własnym imieniem, gdy aresztowano za nie niewinnych ludzi.

13 października 2003
Ministrowie spraw zagranicznych państw Unii Europejskiej wzywają Pekin do budowania rządów prawa, przestrzegania praw człowieka i kontynuowania dialogu z Dalajlamą. Rząd ChRL publikuje pierwszą białą księgę poświęconą – „najlepszym w dziejach” – stosunkom z UE, wzywając Unię do „niewspierania separatystycznych poczynań Dalajlamy” oraz zniesienia zakazu sprzedaży broni do Chin, który ogłoszono w czerwcu 1989 roku po masakrze w Pekinie.

15 października 2003
Chiny, jako trzecie państwo na świecie, wysyłają w przestrzeń pozaziemską załogowy statek kosmiczny. (Pół roku później, po latach zaprzeczania faktom, Chiny oficjalnie przyznają, że „wielkiego muru” nie widać z kosmosu i zapowiadają usunięcie tego zdania z podręczników szkolnych.)

24-27 października 2003
Chińska straż graniczna aresztuje pierwszych nepalskich maoistów, próbujących przemycić broń z Tybetu do Nepalu.

28 października 2003
Prezydent Kirsan Nikołajewicz Iljumżynow jedzie do Chin, by przekonać władze ChRL, że wizyta Dalajlamy w buddyjskiej Kałmucji będzie miała charakter „czysto religijny”, i uzyskać zgodę Pekinu na wydanie Dalajlamie rosyjskiej wizy.

11-12 listopada 2003
Władze okręgów Kardze i Lithang Tybetańskiej Prefektury Autonomicznej Kardze prowincji Sichuan zwołują wiece, na których grożą konfiskatą ziemi Tybetańczykom, którzy w ciągu miesiąca nie oddadzą wszystkich portretów i zdjęć Dalajlamy.

14 listopada 2003
Armia Ludowo-Wyzwoleńcza odbywa jednodniowe ćwiczenia, których celem jest zwalczanie „związanych z Dalajlamą” „terrorystów”. Chińskie media informują, że w ramach operacji „Himalaje 03” ćwiczono „tłumienie rozruchów, odbijanie zakładników oraz odpieranie ataków bombowych i biochemicznych”. „Separatystyczna grupa Dalaja – mówi urzędnik Departamentu Spraw Zagranicznych TRA – zachęcana i wspomagana przez wrogie siły zachodnie, wzmaga szkodliwe działania separatystyczne, w których stosuje przemoc i metody pokojowe”. „Dalajlama – podsumowuje ćwiczenia sekretarz KPCh TRA Guo Jinlong – z jednej strony nadaje ogromny rozgłos kontaktom i rozmowom z nami, z drugiej jednak potęguje infiltrację i działalność terrorystyczną”.
Chiny i Indie prowadzą pierwsze wspólne manewry wojskowe.

27 listopada 2003
Dalajlama spotyka się Janem Pawłem II, z którym, jak mówi, łączą go „doświadczenia z totalitarnym, ateistycznym reżimem”. Mimo nacisków i wojennych pogróżek Pekinu – który obawia się, że może być to krokiem do plebiscytu niepodległościowego – parlament Tajwanu uchwala ustawę, wprowadzającą instytucję referendum.

4 grudnia 2003
Zhuang Congsheng, dyrektor biura studiów politycznych departamentu Frontu Jedności KC KPCh – gospodarza pierwszych od ponad dziesięciu lat wizyt przedstawicieli Dharamsali w Chinach i Tybecie – nazywa „bałamutnymi” informacje o prowadzeniu „formalnych rozmów” z wysłannikami Dalajlamy, określając ich misję jako „turystyczną” i „krajoznawczą”.

30 grudnia 2003
Powrót SARS – pierwszy potwierdzony przypadek w prowincji Guangdong.

styczeń 2004
Prezydent Hu Jintao przedstawia nowe przepisy antykorupcyjne. Po raz pierwszy w historii KPCh kontroli mają podlegać nawet członkowie Stałego Komitetu Biura Politycznego, którzy zostają zobowiązani do przedstawiania okresowych raportów, dotyczących własnego majątku i dochodów najbliższych krewnych oraz przestrzegania zasad partyjnej „dyscypliny”. Jednocześnie prace Biura Politycznego i Centralnej Komisji ds. Dyscypliny pozostają ściśle tajne, a media obowiązuje bezwzględny zakaz publikowania materiałów dotyczących skandali z udziałem najwyższych kadr – od wiceministrów w górę.

15 stycznia 2004
Umiera siedemdziesięciodwuletni Jesze Gjaco, członek lhaskiego oddziału Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej, którego aresztowano w czerwcu 2003 roku za „prowadzenie działalności separatystycznej”, skazano na sześć lat więzienia i pod koniec listopada warunkowo zwolniono ze względów zdrowotnych.

16 stycznia 2004
ChRL przyłącza się do misji pokojowej w Afganistanie, wysyłając tam jednego policjanta. Jak podaje agencja Xinhua, chiński kontyngent nazywa się Zhang Ming i jest „niższym oficerem”.

26-29 stycznia 2004
Przewodniczący Hu Jintao składa wizytę we Francji. Prezydent J. Chirac przyjmuje go z bezprecedensowymi honorami, zapowiada „nową erę strategicznego partnerstwa”, potępia plany referendum na Tajwanie i zaczyna zabiegać o zniesienie obowiązującego od 1989 roku europejskiego embarga na sprzedaż broni do ChRL. Hu, jako pierwszy komunistyczny przywódca, przemawia na forum Zgromadzenia Narodowego, gdzie zapowiada kupno 21 francuskich Airbusów; połowa deputowanych bojkotuje jego wystąpienie, wielu dołącza do demonstrantów, protestujących przeciwko naruszaniu praw człowieka i chińskiej okupacji Tybetu.

8 lutego 2004
Tybetańscy mnisi z Palpung Szerab Ling w Indiach otrzymują nagrodę Grammy w kategorii „tradycyjna muzyka światowa” za płytę „Sacred Tibetan Chants”, na której zarejestrowano fragmenty codziennych rytuałów klasztoru.

10 lutego 2004
Parlament Europejski określa priorytety UE na 60. sesji Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie, zalecając m.in. wniesienie rezolucji potępiającej Chiny za naruszanie praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji w Tybecie i Xinjiangu oraz prześladowań członków Falun Gong.

16 lutego 2004
Pierwszy potwierdzony przypadek ptasiej grypy w Tybecie.

21 lutego 2004
Pod presją władz Nepalu, które wzorem Chin zakazują wystawiania na widok publiczny portretów Dalajlamy, po raz pierwszy od ponad 40 lat społeczność tybetańska nie organizuje uroczystości noworocznych przed stupą Boudha w Katmandu.

26 lutego 2004
Przygotowania do dorocznego posiedzenia Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie: Po 15 latach, na rok przed terminem, władze chińskie zwalniają z Drapczi Phuncog Njidron, ostatnią z grupy 14 mniszek, ukaranych w 1993 roku podwyższeniem wyroków za nagranie w więzieniu kasety z pieśniami niepodległościowymi.

3 marca 2004
Przygotowań do Genewy ciąg dalszy: do Stanów Zjednoczonych, które zapowiadają, że przedstawią projekt rezolucji potępiającej ChRL za naruszanie praw człowieka, odesłany zostaje Wang Youcai, jeden z założycieli Demokratycznej Partii Chin skazany w 1998 roku na 11 lat więzienia, a ośmioletni wyrok aresztowanej w 1999 roku Rebiji Kadeer – najbardziej znanej więźniarki politycznej z Xinjiangu – zostaje zmniejszony o rok.
Rosyjskie agencje informacyjne podają, że prezydent Kałmucji Kirsan Iljumżynow jest zadowolony z mianowania premierem Rosji Michaiła Fradkowa z uwagi na „jego dobry stosunek do Dalajlamy”.

3-14 marca 2004
Doroczne posiedzenia X Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej (OLPKK) i X Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (OZPL), którym towarzyszy tradycyjne polowanie na dysydentów i autorów petycji. „Państwo szanuje i gwarantuje prawa człowieka” – 2.984 delegatów OZPL wpisuje do konstytucji ChRL ochronę owych praw, „legalnie uzyskanej” własności prywatnej i teorię „trzech reprezentacji” Jiang Zemina oraz podnosi o 12 procent (eksperci twierdzą, że prawdziwa liczba może być dwukrotnie wyższa) wydatki na siły zbrojne.
Chen Zhonglin, deputowany z Chongqingu, informuje OZPL, że w Chinach skazuje się na śmierć i „bezzwłocznie” traci 10 tysięcy osób rocznie – „pięć razy więcej niż we wszystkich innych państwach razem wziętych” – oraz oskarża rząd o nagminne łamanie przepisów kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego, wnioskując wraz z 40 innymi delegatami o rewidowanie wyroków sądów lokalnych przez Najwyższy Sąd Ludowy.
Jiang Yanyong, wojskowy lekarz, który rok wcześniej zdemaskował władze, ujawniając prawdę o zasięgu epidemii SARS, wzywa partię do przyznania się do „błędów”, jakie popełniła, tłumiąc studenckie protesty w 1989 roku. Pytany przez zagranicznych dziennikarzy premier Wen Jiabao odrzuca ten apel w imię „wartości najwyższych: jedności i stabilizacji”.

12 marca 2004
Komitet ONZ ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej wyraża zaniepokojenie sytuacją tybetańskich uchodźców w Nepalu i przypadkami ich „przymusowego wydalania” do ChRL.

15 marca-23 kwietnia 2004
60. sesja Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie. W pierwszym dniu obrad o naruszaniu praw człowieka w Tybecie mówi tylko J. Fisher, minister spraw zagranicznych Niemiec, poświęcając tej kwestii trzy słowa.

16 marca 2004
Tradycyjne, „zastraszające” manewry chińskiej floty – w których po raz pierwszy uczestniczą okręty francuskiej marynarki wojennej – przed wyborami na Tajwanie.

19 marca 2004
Zamach na prezydenta Chen Shui-biana i wiceprezydent Annette Lu w przeddzień wyborów i pierwszego referendum na Tajwanie. Chiny atakują w Genewie raport Specjalnego Sprawozdawcy ds. Dostępu do Edukacji z września 2003 roku, nazywając wzmianki o sytuacji w Tybecie „stronniczymi i nieodpowiedzialnymi”.

20 marca 2004
Opowiadający się za niepodległością Tajwanu prezydent Chen Shui-bian minimalnie wygrywa wybory i zostaje wybrany na drugą kadencję, wyraża jednak zgodę na ponowne przeliczenie głosów, którego domaga się opozycja. Referendum jest nieważne z powodu zbyt niskiej frekwencji.

23 marca 2004
Po oficjalnym ogłoszeniu, że Stany Zjednoczone przedstawią w Genewie projekt rezolucji potępiającej ChRL, Pekin zawiesza rozmowy z USA na temat praw człowieka (których Amerykanie nie prowadzą od grudnia 2002 roku, uznając je za jałowe).

28 marca 2004
Służby bezpieczeństwa ChRL – która intensywnie zabiega o zniesienie nałożonego w 1989 roku europejskiego embarga na dostawy broni, nazywając je „reliktem zimnej wojny” – aresztują trzy krewne ofiar masakry w Pekinie, w tym sześćdziesięciosiedmioletnią prof. Ding Zilin, założycielkę ruchu „Matek z Tiananmen”.

1 kwietnia 2004
Premier Wen Jiabao zawiesza i kieruje do „naukowego zbadania” kontrowersyjny plan budowy 13 tam na Gjalmo Ngulczu (Saluin, chiń. Nu Jiang) w prowincji Yunnan – jedynej obok Jarlung Cangpo (Brahmaputra) dziewiczej rzece w ChRL – którego realizacja wymagałaby przesiedlenia tysięcy Tybetańczyków.

2 kwietnia 2004
Troje Tybetańczyków z Tybetańskiego Kongresu Młodzieży rozpoczyna bezterminowy strajk głodowy przed siedzibą ONZ w Nowym Jorku. TYC domaga się m.in. zwolnienia wszystkich tybetańskich więźniów politycznych i wznowienia debaty na temat Tybetu na forum ONZ.

6 kwietnia 2004
„Jeden kraj, dwa systemy” w praktyce: Stały Komitet Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych przyznaje Pekinowi prawo do zatwierdzania wszelkich decyzji dotyczących przyszłości Hongkongu. „Władze lokalne nie mają żadnych stałych kompetencji. Wszelka władza pochodzi z nadania rządu centralnego”, ogłasza wiceprzewodniczący Qiao Xiaoyang.

8 kwietnia 2004
Stany Zjednoczone przedstawiają projekt rezolucji potępiającej Chiny za naruszanie praw człowieka na forum Komisji Praw Człowieka ONZ w Genewie.

14 kwietnia 2004
Troje ekspertów ONZ – Ambeyi Ligabo, Specjalny Sprawozdawca ds. Wolności Słowa, Leandro Despouy, Specjalny Sprawozdawca ds. Niezależności Sędziów i Obrońców, oraz Hina Jilani, Specjalny Przedstawiciel Sekretarza Generalnego ds. Obrońców Praw Człowieka – wydaje oświadczenie, w którym wyraża zaniepokojenie sytuacją Tulku Tenzina Delka i zwraca się do chińskich władz o przeprowadzenie ponownego, tym razem uczciwego procesu skazanego na śmierć mnicha.

15 kwietnia 2004
Chiny nie dopuszczają do dyskusji nad projektem rezolucji w Genewie, uciekając się do wybiegu proceduralnego. Ich wniosek o „no-action” popiera aż 28 państw, 16 jest przeciw, dziewięć wstrzymuje się od głosu.

22 kwietnia 2004
Chińskie media informują, że władze Szanghaju zainstalowały kamery przemysłowe we wszystkich 1.325 kawiarenkach internetowych w mieście, aby „skutecznie monitorować” użytkowników sieci.

26 kwietnia 2004
„Odpowiedzialna władza nie może ulegać dyktatowi opinii publicznej”: Stały Komitet Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych wyklucza przeprowadzenie bezpośrednich wyborów szefa rządu oraz w pełni demokratycznych wyborów do parlamentu Hongkongu co najmniej do 2008 roku.

27 kwietnia 2004
Chińskie media donoszą, że jednym z kandydatów na oficjalną maskotką Igrzysk Olimpijskich w Pekinie jest tybetańska antylopa cziru (Panthelops hodgsonii) – gatunek zagrożony wyginięciem.

3 maja 2004
Po wizycie zastępczyni sekretarza generalnego Carolyn McAskie, która zapewnia protestujących, że odpowiednie agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych zajmą się ich postulatami, Tybetański Kongres Młodzieży kończy strajk głodowy przed siedzibą ONZ w Nowym Jorku.

19 maja 2004
Chińskie media informują o utworzeniu tybetańskiego języka migowego.

20-29 maja 2004
Gjalcen Norbu, którego władze chińskie mianowały inkarnacją Panczenlamy, „ślubuje kontynuować świetną tradycję miłości do macierzy i strzeżenia jedności państwa” podczas „oficjalnej wizyty” w prowincji Shaanxi.

23 maja 2004
„Polityka rządu centralnego wobec Dalajlamy jest konsekwentna i jasna. Oczekujemy, że spojrzy on prawdzie w oczy, dokona właściwej oceny sytuacji, faktycznie porzuci swoje stanowisko w sprawie „niepodległości Tybetu” i zrobi coś pożytecznego dla rozwoju Chin i regionu tybetańskiego w latach, jakie mu jeszcze zostały”: rząd ChRL publikuje białą księgę, w której wyklucza przyznanie Tybetowi jakiegokolwiek „specjalnego” statusu.

25 maja 2004
Rządy ChRL i Nepalu podpisują porozumienie w sprawie zaostrzenia kontroli granicy, „by zapobiec jej przekraczaniu przez Tybetańczyków i Nepalczyków, którzy nie posiadają odpowiednich dokumentów”.
Chiny otwierają zamkniętą od niemal stu lat granicę z Tadżykistanem w Xinjiangu.

31 maja 2004
Rząd ChRL powołuje specjalną komisję do cenzurowania gier komputerowych. Jako pierwsza na indeks trafia szwedzka gra historyczna, w której Tybet i Xinjiang są przedstawione jako niepodległe państwa, co zdaniem władz stanowi „zagrożenie dla terytorialnej integralności Chin”.

czerwiec 2004
Po raz pierwszy w historii buddyzmu tybetańskiego grupa mniszek z Dharamsali uzyskuje tytuły naukowe Pharczin Ramdziampa.

1 czerwca 2004
Przygotowania do 15. rocznicy „incydentu 6.4”. „Znika” dr Jiang Yanyong, jego żona Hua Zhongwei, Liu Xiaobo i wielu innych znanych dysydentów. Krewni ofiar nie mogą opuszczać domów.

3 czerwca 2004
Władze rosyjskie odmawiają wizy Dalajlamie, który miał być gościem honorowym forum religijnego w Kałmucji. „Kolejny raz, mimo obietnic i zapewnień, zlekceważono nasze prośby. To działanie sprzeczne z konstytucją” – prezydent Kirsan Iljumżynow zapowiada złożenie pozwu do sądu konstytucyjnego przeciwko łamaniu swobód religijnych w Rosji.

8-10 czerwca 2004
Pierwsza, historyczna wizyta prezydenta ChRL i przewodniczącego KPCh w Polsce. W nocy przed przylotem Hu Jintao (według strony internetowej zapraszającego go prezydenta RP – Jingtao) „nieznani sprawcy” zamalowują wszystkie billboardy Fundacji Helsińskiej i Stowarzyszenia Studenci dla Wolnego Tybetu – ze zdjęciem Dalajlamy i tybetańską flagą – na trasie przejazdu chińskiej delegacji. Podczas ceremonii powitalnej przed Pałacem Prezydenckim chińscy funkcjonariusze atakują sympatyków Falun Gong i Tybetu, wyrywając im transparenty i flagi. Policja nie interweniuje. W trakcie trzydniowej wizyty polscy politycy nie poruszają kwestii przestrzegania praw człowieka w ChRL. „Nie doszliśmy do takich tematów, bośmy się rozpędzili w kwestiach globalnych”, wyjaśnia Marszałek Sejmu J. Oleksy.

11 czerwca 2004
Hu Jintao i skandal dyplomatyczny na Węgrzech, gdzie policja – w przeciwieństwie do polskiej – nie przygląda się biernie, lecz zatrzymuje członka chińskiej delegacji, który atakuje protybetańskich działaczy.

16 czerwca 2004
W przeddzień negocjowanej od ponad dziesięciu lat pierwszej oficjalnej wizyty w ChRL Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. Tortur – obejmującej niezapowiedziany dostęp do wszystkich zakładów karnych i rozmowy w cztery oczy z osadzonymi – Theo van Boven informuje, że jego wyjazd do Pekinu zostaje „przełożony na prośbę chińskiego rządu”.

17 czerwca 2004
Chiny kończą budowę najdłuższego, 3.345-metrowego tunelu kolejowego na trasie Qinghai-Lhasa. Szanghajska Organizacja Współpracy (SCO) otwiera centrum antyterrorystyczne w Taszkiencie.

21 czerwca 2004
Przedstawiciele najwyższych władz ChRL inaugurują w Pekinie Stowarzyszenie na rzecz Ochrony i Rozwoju Kultury Tybetańskiej, którego przewodniczącym mianowany zostaje Ngabo Ngałang Dzigme.

22 czerwca 2004
W okręgu Amdo (chiń. Anduo) prefektury Nagczu chińscy robotnicy kładą pierwsze tory w Tybetańskim Regionie.

24 czerwca 2004
„Mieszkańcy Kałmucji darzą Jego Świątobliwość wielką wiarą i szacunkiem – powinniście o tym wiedzieć. Po wtóre, gość nie powinien dyktować gospodarzowi, co mu robić wolno, a czego czynić nie może. Jeżeli chcecie ze mną rozmawiać, zapraszam do środka”, mówi Telo Rinpocze, przewodniczący Kałmuckiej Unii Buddyjskiej, kategorycznie odmawiając zdjęcia portretu Dalajlamy z ołtarza głównej świątyni buddyjskiej w Eliście. Delegacja z gubernatorem TRA Dziampą Phuncogiem i ambasadorem ChRL w Rosji na czele zawraca spod drzwi klasztoru, w którym miała złożyć oficjalną wizytę.
Audytor generalny ChRL przedstawia raport, z którego wynika, że w 2003 roku urzędnicy 41 z 55 poddanych kontroli departamentów centralnych sprzeniewierzyli 1,4 miliarda yuanów (170 milionów USD). Według Li Jinhuy pracownicy Komitetu Organizacyjnego Igrzysk Olimpijskich w Pekinie przywłaszczyli 131 milionów yuanów, przeznaczając je głównie na budowę swoich mieszkań, a w jednym z regionów Chin zachodnich do właściwych adresatów, tj. najuboższych chłopów, trafiło zaledwie 0,3 proc. specjalnych kredytów preferencyjnych.
Watykan wystosowuje ostry protest przeciwko aresztowaniu trzech katolickich biskupów oraz „naruszaniu praw człowieka zagwarantowanych w wielu międzynarodowych traktatach, których stroną są Chiny”.

1 lipca 2004
Półmilionowy prodemokratyczny marsz w Hongkongu.

2 lipca 2004
Władze chińskie ogłaszają kampanię monitorowania treści SMS-ów.

19 lipca 2004
Jiang Yanyong odzyskuje wolność po siedmiu tygodniach „reedukacji politycznej”.

21 lipca 2004
Rządowy Dziennik Tybetański obwieszcza otwarcie nowego obozu „reedukacji przez pracę” (chiń. laojiao) w Senge, w okręgu Ngari TRA.

23 lipca 2004
Chińskie media informują, że w Tybecie odbędą się – zdelegalizowane w 1959 roku jako „feudalny przesąd”, przywrócone na początku lat osiemdziesiątych dzięki zabiegom Panczenlamy i zakazane ponownie w 1988 roku – egzaminy na tytuł gesze lharampa, „doktora filozofii” szkoły gelug buddyzmu tybetańskiego.

28 lipca 2004
Yuan Hongbing – były dziekan wydziału prawa Uniwersytetu Pekińskiego, sygnatariusz wzorowanej na „Karcie 77” chińskiej „Karty Pokoju”, skazany za „próbę obalenia systemu socjalistycznego” w 1994 roku, a następnie zesłany do prowincji Guizhou z dożywotnim zakazem powrotu do stolicy – prosi o azyl polityczny w Australii. Jego celem jest opublikowanie napisanych na zesłaniu książek, między innymi „Złotej świętej góry”, która opowiada o represjach i prześladowaniach w Tybecie.

sierpień 2004
Ewakuacja tysięcy mieszkańców północnych Indii zagrożonych zalaniem wodami wezbranego tybetańskiego jeziora lodowcowego. Mimo wielu apeli i próśb rząd ChRL nie wpuszcza do Tybetu indyjskich ekspertów, którzy mogliby dokładnie określić zagrożenie.

5 sierpnia 2004
Władze sądownicze TRA przyznają osławionemu Drapczi „zaszczytny tytuł wzorowego zakładu karnego”.

18 sierpnia 2004
Kolejne oficjalne potwierdzenie zmian demograficznych w Tybecie. Rządowa agencja Xinhua cytuje prof. Wu Tianyi, z którego badań wynika, że „większość z sześciu, siedmiu milionów Hanów, którzy osiedlili się na Płaskowyżu Qinghai-Tybet” cierpi na chorobę wysokościową. Nie wiadomo, czy Wu objął swoimi badaniami Hui, etnicznie chińskich muzułmanów, którzy również wypierają rdzennych mieszkańców z rynku pracy w Tybecie. Według ostatniego spisu powszechnego w całych Chinach mieszka 5.416.021 Tybetańczyków.

19 sierpnia 2004
Agencja Xinhua publikuje raport Ministerstwa Handlu, z którego wynika, że w ciągu ostatnich dwóch dekad z ChRL uciekło około 4.000 skorumpowanych urzędników, wywożąc z kraju ponad pięć miliardów yuanów (610 milionów USD). Według Xinhua władze poszukują obecnie 500 partyjnych dygnitarzy winnych sprzeniewierzenia 70 miliardów yuanów (8,4 miliarda USD).

21 sierpnia 2004
„Oni tu strzegą roślin i rzadkich dzikich zwierząt”, odpowiada Wu Jilie, zastępca gubernatora TRA, pytany przez zagranicznych dziennikarzy o powód stacjonowania w Tybecie tysięcy policjantów i żołnierzy. Wu stwierdza też, że w TRA „nie ma ani jednego przypadku AIDS”, wyjaśniając za chwilę, iż do tej pory „nie przeprowadzono żadnych testów”. Choć wcześniej burmistrz Lhasy informował korespondentów, że zdjęcia Dalajlamy są zakazane z powodu jego „działalności separatystycznej”, według Wu zakazu takiego nie ma, a „Tybetańczycy nie posiadają żadnych zdjęć Dalajlamy, ponieważ budzi on w nich odrazę, gdyż zagraża krajowi i buddyzmowi”.

23 sierpnia 2004
Symboliczny protest – rozwinięcie chińskiej flagi z napisem „Wolny Tybet” po chińsku – podczas konkursu skoków do wody na Olimpiadzie w Atenach.

27 sierpnia 2004
„Tylko 31 procent tybetańskich dzieci ma dostęp do obowiązkowej, dziewięcioletniej edukacji”, stwierdza Carol Bellamy, dyrektor UNICEF, po złożeniu wizyty w Tybecie.

28-29 sierpnia 2004
Pierwsze wspólne manewry AL-W i armii indyjskiej w Tybecie.

30 sierpnia 2004
Symboliczny protest w należącym do pekińskiego kompleksu olimpijskiego Parku Mniejszości Narodowych. Dwóch zachodnich działaczy rozwija transparent z napisem „Nie dla Igrzysk w Chinach, póki Tybet nie będzie wolny”. Po kilku minutach obaj demonstranci – oraz dwaj dziennikarze – zostają zatrzymani przez policję, a po siedmiu godzinach przesłuchań zwolnieni i deportowani z ChRL.

wrzesień 2004
Przed posiedzeniem Komitetu Centralnego KPCh policja zatrzymuje, więzi na stadionach i odsyła do miejsc zamieszkania – brutalnie bijając i rażąc pałkami elektrycznymi opornych – około 35 tysięcy osób, które przyjechały do Pekinu, żeby złożyć skargi na władze lokalne.
Powódź stulecia w Sichuanie – niemal dwustu zabitych, dziesiątki tysięcy rannych i milionowe straty. Według chińskich ekologów główną przyczyną katastrofy było podniesienie poziomu wody w dopływach Jangcy przez Tamę Trzech Przełomów.

12 września 2004
Wysłannicy Dalajlamy rozpoczynają trzecią – od ponownego nawiązania bezpośrednich kontaktów w 2002 roku – wizytę w Chinach, a ambasada ChRL w Waszyngtonie informuje, że jej celem są „odwiedziny u krewnych”.
Antyterrorystyczne ćwiczenia w Lhasie, obejmujące m.in. odbijanie zakładników i likwidowanie skutków ataku biochemicznego przez żołnierzy AL-W i LPZ oraz funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa, policji i milicji.
Po uruchomionej przez Pekin wielotygodniowej kampanii zastraszania i kompromitowania kandydatów opozycji demokraci zdobywają – przy rekordowej frekwencji – 18 z puli 30 miejsc w parlamencie Hongkongu, o które mogli się ubiegać.

14 września 2004
W okręgu Darlag (chiń. Dari) Tybetańskiej Prefektury Autonomicznej Golog (chiń. Guolo) oficer policji otwiera ogień do grupy mnichów, którzy domagają się odszkodowania za koszty leczenia obrażeń, jakie odnieśli wcześniej na komisariacie. Na miejscu ginie opat klasztoru Golog Topden, kilku mnichów odnosi rany.

19-30 września 2004
Grupa robocza ONZ ds. arbitralnych uwięzień składa wizytę w Chinach i Tybecie. Po powrocie eksperci informują „z żalem”, że musieli przerwać wizytę w Drapczi, gdyż mimo wcześniejszych ustaleń władze powiadomiły ich, iż „przepisy wewnętrzne” nie pozwalają na rozmowę z częścią skazanych, z którymi chcieli się spotkać, oraz stwierdzają, że Chiny „wciąż nie zastosowały się do czterech rekomendacji”, przedstawionych przez Grupę w 1997 roku.

19 września 2004
Ostateczne przekazanie władzy disidai: na czwartym plenum XVI KC KPCh, ku zaskoczeniu większości obserwatorów, Jiang Zemin rezygnuje – „dla dobra partii, państwa i sił zbrojnych” – ze stanowiska przewodniczącego Centralnej Komisji Wojskowej, które obejmuje Hu Jintao. Zeng Qinghong, zaufany Jianga, nie tylko nie zostaje mianowany wiceprzewodniczącym, ale nawet nie wchodzi do Komisji.

21-30 września 2004
Wizyta przedstawicieli prezydencji Unii Europejskiej w TRA przed rozpoczynającą się zaraz po niej kolejną rundą dwustronnych rozmów na temat praw człowieka w Pekinie.

29 września 2004
Przedstawiciele Dalajlamy wracają do Indii i informują, że prowadzili „jak do tej pory najobszerniejsze i najpoważniejsze” rozmowy z władzami chińskimi.

18 października 2004
Według sondażu opublikowanego przez Rzeczpospolitą 75 procent Polaków nie chce „utrzymywania korzystnych umów gospodarczych z państwami nie przestrzegającymi praw człowieka”.

21 października 2004
Rezultaty polityki „jedna rodzina, jedno dziecko” – chińskie media publikują wyniki badań, z których wynika, że ChRL jest najszybciej starzejącym się państwem na świecie: „Przed 35 laty na jedną osobę w wieku emerytalnym przypadało sześcioro dzieci, obecnie dwoje emerytów na jedno dziecko”.

29-31 października 2004
Zamieszki na tle etnicznym w okręgu Zhongmou prowincji Henan. W starciach między Hanami a Hui, chińskimi muzułmanami, ginie, według różnych źródeł, od kilkudziesięciu do 150 osób w tym kilkunastu policjantów. Władze ogłaszają stan wojenny w regionie.

1 listopada 2004
Władze chińskie ogłaszają zimową kampanię „mocnego uderzenia” w Lhasie. Jej celem jest „likwidacja tajnych grup separatystycznych, separatystów z zewnątrz i [ich] wpływów na religię, terrorystów, przestępców, wrogów stabilizacji oraz osób powracających z zagranicy, które posiadają powiązania z grupami separatystycznymi”.

18 listopada 2004
Parlament Europejski przyjmuje rezolucję, w której wyraża zaniepokojenie informacjami o torturowaniu Tulku Tenzina Delka w więzieniu i wzywa władze chińskie do przeprowadzenia ponownego, uczciwego procesu.

19 listopada 2004
Chińskie media donoszą, że „420 tysięcy mieszkańców Lhasy posiada 18 tysięcy prywatnych samochodów”: „jedno auto na 23 osoby, czyli 5,6 razy więcej niż krajowa średnia – jeden samochód na 130 osób”.

26 listopada 2004
„W żadnym razie nie oznacza to zmiany stanowiska w sprawie Tybetu i wiedzą o tym nasi chińscy przyjaciele” – Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rosji, które wcześniej wielokrotnie odmawiało Dalajlamie wizy, informuje, że zgadza się na jego „ściśle pasterską” wizytę w Kałmucji. Pekin wyraża najwyższe oburzenie, uznając tę decyzję za „niepojętą”.

29 listopada-1 grudnia 2004
Pierwsza od 12 lat wizyta Dalajlamy w Rosji.

1 grudnia 2004
Pekin informuje, że koszt budowy linii kolejowej, która w 2007 roku ma połączyć Lhasę z prowincją Qinghai, wzrośnie o 660 milionów, czyli do niemal 3,7 miliarda dolarów.

7 grudnia 2004
Amerykański Senat jednogłośnie przyjmuje rezolucję, w której domaga się natychmiastowego zwolnienia Tulku Tenzina Delka i wszystkich tybetańskich więźniów politycznych.

11 grudnia 2004
Wybory parlamentarne na Tajwanie wygrywają partie opozycyjne, przeciwne ogłaszaniu niepodległości wyspy.

16 grudnia 2004
Tybetańskie źródła informują, że aresztowany w 1999 roku Bangri Rinpocze, założyciel lhaskiego sierocińca Gjaco, został w maju 2001 skazany na karę śmierci, której wykonanie zawieszono na dwa lata. Wyrok zamieniono później na dożywocie. Pekin ogłasza, że Yang Chuantang, były wicegubernator w Lhasie, wraca do Tybetańskiego Regionu Autonomicznego z Qinghai i przejmuje fotel sekretarza lokalnych struktur KPCh od Guo Jinlonga.