Centralna Administracja Tybetańska
Memorandum w sprawie autonomii narodu tybetańskiego
Centralna Administracja Tybetańska
Wprowadzenie
Podczas siódmej rundy rozmów w Pekinie 1 i 2 lipca 2008 roku wiceprzewodniczący Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej i minister Centralnego Departamentu Pracy Frontu Jedności p. Du Qinglin formalnie poprosił o propozycje Jego Świątobliwości Dalajlamy dotyczące stabilizacji i rozwoju Tybetu. Pierwszy wiceminister Centralnego Departamentu Pracy Frontu Jedności p. Zhu Weiqun dodał, że chcieliby poznać nasze poglądy w sprawie zasięgu samorządu, o jaki zabiegamy, oraz wszystkich innych aspektów autonomii regionalnej w granicach konstytucji Chińskiej Republiki Ludowej.
W związku z tym podczas ostatniej, ósmej rundy rozmów przedstawiliśmy „Memorandum w sprawie autonomii narodu tybetańskiego" wiceprzewodniczącemu p. Du Qinglinowi i dyskutowaliśmy z naszymi chińskimi partnerami 4 i 5 listopada w Pekinie.
W ostatnich dniach Centralny Departament Pracy Frontu Jedności Komunistycznej Partii Chin wystosował oświadczenia na temat owych rozmów, a w szczególności przedłożonego przez nas dokumentu. Oświadczenia te wypaczają nasze stanowisko i przedstawione propozycje. Publikujemy więc dziś Memorandum w celu umożliwienia opinii publicznej, zainteresowanym rządom, parlamentarzystom, organizacjom pozarządowym i osobom prywatnym zrozumienia i pełnego zapoznania się z naszymi poglądami na temat prawdziwej autonomii dla narodu tybetańskiego.
Memorandum prezentuje nasze stanowisko w sprawie autonomii oraz zaspokojenia określonych potrzeb narodu tybetańskiego w dziedzinie samorządu na zasadach (tak jak je odczytujemy) zapisanych w konstytucji Chińskiej Republiki Ludowej. W oparciu o nie Jego Świątobliwość Dalajlama był przeświadczony, że prawdziwa autonomia w granicach ChRL może spełnić podstawowe wymagania Tybetańczyków.
Streszczenie memorandum
Konstytucja ChRL opisuje podstawowe zasady autonomii i samorządu, których cele są zgodne z potrzebami i aspiracjami Tybetańczyków. Regionalna autonomia narodowa ma zapobiegać tak opresji, jak i odrywaniu się narodowości, odrzucając szowinizm Hanów oraz lokalny nacjonalizm. Z założenia winna służyć ochronie kultury i tożsamości mniejszości narodowych, pozwalając im być panami własnych spraw.
Na podstawie konstytucyjnych zasad autonomii można w dużym stopniu zaspokoić potrzeby Tybetańczyków. W wielu miejscach konstytucja daje szerokie, dyskrecjonalne uprawnienia organom państwa w dziedzinie funkcjonowania systemu autonomii i procesu decyzyjnego. Prerogatywy te mogą zostać wykorzystane do zapewnienia Tybetańczykom prawdziwej autonomii w sposób dostosowany do unikalnego charakteru Tybetu. Jeżeli obie strony okażą dobrą wolę, najważniejsze problemy można rozwiązać na podstawie konstytucyjnych zasad autonomii, budując tym samym narodową jedność, stabilizację i harmonijne relacje między Tybetańczykami a innymi nacjami.
Aspiracje Tybetańczyków
Tybetańczycy mają bogatą, odrębną historię, kulturę i tradycję duchową, które stanowią cenną część dziedzictwa ludzkości. Tybetańczycy nie tylko chcą je zachować, gdyż są im one drogie, ale także rozwijać swą kulturę, duchowość i wiedzę w sposób przystający do warunków i wymogów XXI wieku.
Jako część wielonarodowej ChRL Tybetańczycy mogą wiele zyskać dzięki zachodzącemu szybkiemu gospodarczemu i naukowemu rozwojowi. Pragnąc aktywnie uczestniczyć i przyczyniać się do owego rozwoju, chcemy mieć pewność, że nie stanie się to zagrożeniem dla tybetańskiej tożsamości, kultury, najważniejszych wartości oraz odrębnego, kruchego środowiska naturalnego Płaskowyżu Tybetańskiego.
Oddanie Jego Świątobliwości Dalajlamy szukaniu rozwiązania dla narodu tybetańskiego w granicach ChRL jest bezsporne i niedwuznaczne. To stanowisko jest całkowicie zgodne i zbieżne ze słowami niekwestionowanego przywódcy Deng Xiaopinga, który oświadczył z naciskiem, że wszystkie kwestie poza niepodległością można rozwiązać na drodze dialogu. Zważywszy na nasze zobowiązanie do pełnego respektowania terytorialnej integralności ChRL, oczekujemy, że rząd centralny uzna i w pełni uszanuje integralność narodu tybetańskiego oraz jego prawo do autonomii w ChRL. Wierzymy, że jest to podstawą do rozwiązania dzielących nas różnic oraz promowania jedności, stabilizacji i harmonii między narodowościami.
Podstawowe potrzeby Tybetańczyków.
Kwestie samorządowe
Język
Kultura
Religia
Edukacja
Ochrona środowiska
Wykorzystywanie bogactw naturalnych
Rozwój gospodarczy i handel
Opieka zdrowotna
Bezpieczeństwo publiczne
Ustalanie zasad migracji ludności
Kulturalna, oświatowa i religijna wymiana z innymi państwami
Poszanowanie integralności narodu tybetańskiego
Niezależnie od obecnych podziałów administracyjnych Tybetańczycy należą do jednej mniejszości narodowej. Jej integralność musi być respektowana. To duch, cel i zasada leżące u podstaw konstytucyjnej idei regionalnej autonomii narodowej oraz równości narodowości.
Nie ulega wątpliwości, że Tybetańczycy dzielą język, kulturę, tradycję duchową, podstawowe wartości i obyczaje, należą do tej samej grupy etnicznej i mają silne poczucie wspólnej tożsamości. Dzielą też historię i mimo okresów politycznych czy administracyjnych podziałów, zawsze jednoczyły ich religia, kultura, edukacja, język, sposób życia i jedyne w swoim rodzaju środowisko naturalne płaskowyżu.
Naród tybetański zamieszkuje sąsiadujące z sobą regiony Płaskowyżu Tybetańskiego, na którym żył od tysiącleci, jest więc tu ludnością rdzenną. Z punktu widzenia konstytucyjnych zasad regionalnej autonomii narodowej Tybetańczycy w ChRL są jedyną nacją na całym Płaskowyżu Tybetańskim.
Aby naród tybetański mógł rozwijać swą odrębną tożsamość, kulturę i tradycję duchową, korzystając z samorządu zgodnie z nakreślonymi wyżej potrzebami, Tybetańczycy, cała społeczność zamieszkująca wszystkie regiony uznawane obecnie przez ChRL za autonomicznie tybetańskie, muszą tworzyć jednostkę administracyjną. Obecne podziały, za sprawą których Tybetańczycy podlegają władzom różnych prowincji i regionów ChRL, powodują rozdrobnienie, przyczyniają się do nierównomiernego rozwoju oraz osłabiają zdolność Tybetańczyków do chronienia i promowania wspólnej tożsamości kulturowej, religijnej i etnicznej. Zamiast respektować narodową integralność polityka ta wywołuje podziały i kłóci się z duchem autonomii.
Charakter i struktura autonomii
Korzystanie z prawdziwej autonomii winno zawierać prawo Tybetańczyków do utworzenia własnego rządu regionalnego, jego instytucji i mechanizmów najlepiej służących [lokalnym] potrzebom i specyfice. Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych regionu autonomicznego powinno mieć władzę ustawodawczą we wszystkich kwestiach należących do kompetencji regionu, a organy rządu autonomicznego - autonomiczną władzę wykonawczą i administracyjną. Autonomia oznacza także reprezentację i znaczący udział w procesie podejmowania decyzji na narodowym szczeblu rządu centralnego. Skuteczne funkcjonowanie autonomii wymaga faktycznych konsultacji i bliskiej współpracy lub wspólnych decyzji rządów centralnego i regionalnego w kwestiach wspólnego zainteresowania.
Kluczowym elementem prawdziwej autonomii są konstytucyjne i ustawowe gwarancje, na mocy których nie można jednostronnie ograniczać ani zmieniać uprawnień przysługujących regionowi autonomicznemu. Oznacza to, że ani rząd centralny, ani rząd regionu autonomicznego nie mogą bez zgody drugiej strony zmieniać podstawowych zasad autonomii.
Funkcjonowanie prawdziwej autonomii wymaga, na przykład, jasnego podziału uprawnień i odpowiedzialności rządu centralnego oraz rządu regionu autonomicznego w granicach ich kompetencji. Obecnie nie jest to jasne, a uprawnienia ustawodawcze regionów autonomicznych są niepewne i bardzo ograniczone. I tak, choć konstytucja uznaje szczególną potrzebę regionów autonomicznych stanowienia prawa w wielu istotnych dla nich kwestiach, artykuł 116, w którym znalazł się wymóg akceptacji takich decyzji na szczeblu najwyższym - Stałego Komitetu Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych - utrudnia wprowadzanie w życie zasad autonomii. Co więcej, dotyczy to jedynie zgromadzeń regionów autonomicznych, podczas gdy zwykłe (to jest nieautonomiczne) prowincje ChRL nie potrzebują takiej zgody i po prostu informują („do wiadomości") Stały Komitet OZPL o przyjęciu danej ustawy (artykuł 100).
Zgodnie z artykułem 115 autonomia podlega licznym uregulowaniom ustawowym i administracyjnym. Niektóre ustawy istotnie ją ograniczają, inne często są z sobą sprzeczne. W efekcie faktyczny zasięg autonomii pozostaje niejasny i nieustalony, gdyż jest jednostronnie zmieniany ustawami i przepisami wyższego szczebla, a często po prostu zwrotem polityki. Brakuje też ustalonego procesu konsultacji i rozstrzygania ewentualnych sporów między rządem centralnym a regionalnym w kwestii zasięgu i wdrażania autonomii. Wynikająca stąd niepewność ogranicza inicjatywę władz regionalnych i utrudnia dziś Tybetańczykom korzystanie z prawdziwej autonomii.
Dharamsala, 16 listopada 2008