Teksty. Z perspektywy Chińczyków

Propagandowe pustosłowie

Ding Zilin i Jiang Peikun

Pierwsze oddziały chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej (AL-W) wkroczyły do Tybetu w 1949 roku. Pod ich presj± Tybetańczycy wysłali do Pekinu delegację, która podpisała “Siedemnastopunktow± Ugodę” z chińskim rz±dem. Dzięki niej AL-W opanowała wkrótce cały region. Władze chińskie nazwały to “pokojowym wyzwoleniem Tybetu”.

W 1959 roku w Tybecie wybuchło powstanie przeciwko chińskim rz±dom, które zostało stłumione przez armię. “Zlikwidowano” osiemdziesi±t tysięcy Tybetańczyków, XIV Dalajlama uciekł do Indii, w ¶lad za nim ruszyło sto tysięcy uchodĽców. Rz±d Chin nazwał to “stłumieniem rebelii”.

Potem zniszczono niemal wszystkie tybetańskie klasztory. Choć siedem czy osiem nie legło w gruzach, ucierpiały i one. Poprzedni Panczenlama mówił, że spo¶ród 600 tys. tybetańskich mnichów 110 tys. zgładzono, a 250 tys. zmuszono do powrotu do ¶wieckiego życia. Rz±d Chin uważa tę tragedię za jedno ze zjawisk, towarzysz±cych rewolucji kulturalnej.

Wiosn± 1989 roku mieszkańcy Lhasy wyszli na ulice. Chińskie wojsko i policja stłumiły protesty i ogłosiły stan wojenny. Przy okazji zabito i okaleczono wielu Tybetańczyków, setki za¶ aresztowano lub wtr±cono do więzień. A rz±d Chin znowu mówił o “stłumieniu rebelii”.

Nie wiemy, ilu Tybetańczyków zamordowano z powodów politycznych i religijnych w trakcie tego półwiecza “pokoju”. Nie wiemy też, ilu zagłodzono na ¶mierć. Wystarczy jednak pomy¶leć o milionach ludzi, którzy w ci±gu ostatnich dekad umarli w Chinach gwałtown± ¶mierci±, by doj¶ć do wniosku, że Tybetańczycy musz± mieć bardzo wysoki wskaĽnik umieralno¶ci.

Od chwili rozpoczęcia okupacji niemal żaden z 1,2 miliarda Chińczyków nie opowiedział się po stronie Tybetańczyków, wła¶ciwie nikt nie okazał im nawet współczucia. S± co prawda wyj±tki: w tym były przywódca Hu Yaobang czy garstka dysydentów takich jak Wei Jingsheng. Niestety większo¶ć Chińczyków bez słowa aprobowała represje władz wobec Tybetańczyków i nie miała nic przeciwko odebraniu im prawa do samostanowienia. W istocie większo¶ć wierzyła propagandzie, nie zastanawiaj±c się nawet, czym jest karmiona. Trudno to zrozumieć, bo nasze, chińskie umysły poddały się propagandzie władz; odrętwiały. I gdy wiosn± 1989 roku wybuchły w Pekinie największe demokratyczne demonstracje w historii Chin, nikt na Tiananmen nie mówił o Tybecie. Uczestnicy tych wydarzeń zdawali się nie wiedzieć, że dwa miesi±ce wcze¶niej władze chińskie zgotowały Tybetowi krwaw± łaĽnię.

Historia bywa ironiczna. Podczas wydarzeń na Tiananmen, dzięki zagranicznym mediom, usłyszeli¶my, że duchowy przywódca Tybetu, Dalajlama, złożył hołd tym, którzy oddali życie za prawa człowieka, demokrację i wolno¶ć narodu chińskiego. Byli¶my poruszeni, ale jednocze¶nie przepełnieni smutkiem i poczuciem winy. Co mogli¶my powiedzieć? Minęło czterdzie¶ci lat, a ci z nas, którzy s±dzili, że wci±ż maj± sumienie, nigdy nie pomy¶leli, że spoczywa na nich odpowiedzialno¶ć za wspieranie Tybetańczyków w ich walce o prawa człowieka. W obliczu cierpienia Tybetańczyków okazywali¶my obojętno¶ć. Kiedy tragedia spadła na nas, przywódca Tybetu wyci±gn±ł ku nam rękę. Choć jego głos dobiegał z daleka, trafił wprost do naszych serc.

Teraz rozumiemy, że Chińczycy nie mog± pozostać obojętni. Musimy obiektywnie spojrzeć na historię, musimy rozważyć kwestię Tybetu bez politycznych klapek na oczach. Musimy zmienić nasze nastawienie wobec Tybetańczyków i traktować ich jak równych partnerów.

Przez długi czas “zbiorowa ¶wiadomo¶ć” Chińczyków, a zwłaszcza nas, Hanów, była omamiona – idzie tu o założenie, że Tybet niew±tpliwie należy Chin. Ludzie wydaj± się wierzyć, że postępowanie każdego rz±du, nawet skrajnie represyjne, jest usprawiedliwione, póki ów rz±d broni tak zwanej terytorialnej integralno¶ci Chin. S±dz± wręcz, że spoczywa na nich odpowiedzialno¶ć za sprzeciwianie się niepodległo¶ciowym – a nawet demokratycznym – aspiracjom Tybetańczyków. Ta głęboko zakorzeniona ¶wiadomo¶ć zbiorowa uczyniła większo¶ć Chińczyków przerażaj±co biernymi w obliczu brutalnych represji i prze¶ladowań w Tybecie.

Nie nam decydować, czy Tybet stanowi czę¶ć terytorium Chin – o tym rozstrzygn±ć może tylko historia. Problem w tym, że rz±d kazał historię fałszować, by potwierdzić swoje roszczenia, zaszczepiaj±c Chińczykom przekonanie, że ma prawo do panowania nad Tybetem. Ta sama metoda służyła władzy do uciszania wszystkich, którzy my¶leli inaczej.

Ponad czterdzie¶ci lat chiński rz±d realizował teorię, wedle której najważniejsza jest “jedno¶ć” kraju, a indywidualne prawa i wolno¶ci nie maj± żadnego znaczenia. Owa teoria służyła nie tylko deptaniu prawa Tybetańczyków do samostanowienia, ale i odrzucaniu krytyki społeczno¶ci międzynarodowej wobec prowadzonej w Tybecie polityki, a zwłaszcza pogwałceń praw człowieka, jakich się tam dopuszczano. Rz±d bez końca produkuje propagandę, z której ma wynikać, że Tybet był straszliwym miejscem, gdzie niewolnicy żyli w potwornych warunkach. Komuni¶ci wyzwolili milion niewolników, a socjalizm sprawił, że nie pamiętaj± już nawet o dawnej nędzy i zacofaniu. Oczywi¶cie nikt dzi¶ nie będzie przeczyć biedzie i zacofaniu starego porz±dku; być może stopa życiowa Tybetańczyków jest teraz nieco wyższa niż w przeszło¶ci. Nawet je¶li tak – czy za postęp trzeba płacić życiem i wolno¶ci±?

Choć może się wydawać, że to “pomoc” komunistów przyczyniła się do obalenia “niewolnictwa” – cóż tak naprawdę uczyniono dla tych ludzi? Czy Tybetańczyków trzeba traktować jak bydło, by mogli utrzymać się przy życiu? Czy musz± zachowywać się jak niewolnicy, by dostać wolno¶ć? Gdzie tu logika? Cóż za bzdury!

To, co spotkało Tybetańczyków – to straszna, brutalna rzeczywisto¶ć. Twierdzenie, że komuni¶ci pomogli im wyzwolić się z nędzy i zacofania – to czcza propaganda. W istocie socjalizm przyniósł Tybetańczykom nie więcej niż Chińczykom. Mimo wprowadzenia reform gospodarczych, w Tybecie bogac± się głównie Chińczycy, a nie Tybetańczycy. Poza tym, trudno wymagać, by ludzie żyli jak zwierzęta, i zadowolili się pełn± misk±.

Podstawę tradycji kulturowej Tybetu stanowi religia. Tybetańczycy zawsze woleli szukać bogactw duchowych niż materialnych. Kiedy więc domagaj± się oni wolno¶ci religijnej, ż±daj± w istocie swobód politycznych. Dalajlama, ich przywódca duchowy, jest im również przywódc± politycznym. Nie zapominajmy, że w ostatnich latach protesty i demonstracje w Lhasie miały często podłoże religijne oraz że uczestniczyli w nich mnisi i mniszki. Widać wyraĽnie, że za walk± o wolno¶ć polityczn± stoi religia.

Rz±d Chin zawsze posługiwał się sloganami o rozwoju gospodarczym i podnoszeniu stopy życiowej, dławi±c polityczne d±żenia Chińczyków, i stosuje tę sam± taktykę, depcz±c polityczne i religijne aspiracje Tybetańczyków. Niemniej nic nie zniszczyło ich marzeń o niepodległo¶ci i samostanowieniu. Po niemal półwieczu nieszczę¶ć Tybetańczycy maj± już pewno¶ć, że póki rz±d Chin będzie rz±dzić nimi po dyktatorsku i autokratycznie, nie zrealizuj± swych d±żeń politycznych i religijnych.

Lata walki o samostanowienie, o wolno¶ć polityczn± i religijn± oraz tragedie, jakie spotkały Tybetańczyków, powinny zjednać im sympatię i szacunek ¶wiata. Na szczególne uznanie i podziw zasługuje postawa Dalajlamy, który propaguje rozwi±zania pokojowe i nie godzi się na stosowanie przemocy. Je¶li idzie o przyszło¶ć Tybetu, nie ma powodów do pesymizmu. Tybetańczycy musz± jednak walczyć nadal, my za¶ – Chińczycy i społeczno¶ć międzynarodowa – musimy udzielić im wsparcia.

Oby naród chiński porzucił dawn± dumę
Oby naród chiński otrz±sn±ł się z wczorajszego paraliżu
Oby narody chiński i tybetański szły razem
Dla jutra Chin
Dla jutra Tybetu

Jedyny syn autorów zgin±ł na Tiananmen. Zilin jest profesorem Chińskiego Uniwersytetu Ludowego w Pekinie; Peikun, jej m±ż, wykłada na tej uczelni estetykę.